`ေန႔လည္ခင္း-မအိပ္ေသးသည့္ ကေလးငယ္(၁၈၉၀)`` (File Photo)

ဦးခန္႔ထည္(၁၈၉၀?)``

ပဲခူးက ရွင္ေလာင္းလွည့္ပြဲ(၁၉၀၀?)``

`ရွမ္းပ်ိဳျဖဴ(၁၈၈၀ နွစ္မ်ား)

လွပေသာ ေစ်းသည္(၁၈၉၀?)`

ဝိုင္းေတာ္တီးနွင့္ သူ၏အဖြဲ႔(၁၈၉၀?

Vegetable stall on the roadside at the Madras Lancer Lines, Mandalay, January 1886. Photographer: Hooper, Willoughby Wallace (1837-1912)

``ေဒါင္းအကနွင့္ ယိမ္းသမေလးမ်ား(၁၈၉၀?)`

ထီးေတာ္တင္ပြဲ ျမင္ကြင္းတစ္ခု(၁၉၀၀?)``

၁၉၈၉ - ခု ၀လူမ်ဳိးစုလက္နက္ကိုင္တပ္မ်ား ဗမာျပည္ကြန္ျမဴနစ္ပါတီကို အာဏာသိမ္းမႈ

၁၉၈၉ - ခု ၀လူမ်ဳိးစုလက္နက္ကိုင္တပ္မ်ား ဗမာျပည္ကြန္ျမဴနစ္ပါတီကို အာဏာသိမ္းမႈနဲ႕ ဥကၠ႒ သခင္ဗသိန္းတင္အေၾကာင္း တေစ့တစ္ေစာင္းသိရွိသမွ်
by Ni Maw
(Notes
) on Friday, April 26, 2013 at 5:29pm

ျမန္မာျပည္အေရွ႕ေျမာက္ဖက္ တ႐ုတ္ျမန္မာနယ္စပ္၀ပန္း ေခၚ ၀နယ...္မွာရွိတဲ့ ေတာင္တန္းျပာျပာ မႈိင္းႀကီးေတြဟာ ေတာင္ယာမီးခိုေတြေၾကာင့္သဲသဲကြဲကြဲ မျမင္ရေလာက္ေအာင္ မႈိင္းညဳိ႕ေနတယ္။ တန္ခူး မည္မွတ္ ဖက္ဆြတ္ေရတိုးသႀကၤန္မိုး၊သႀကၤန္လက္ေဆးမိုးရြာတတ္တဲ့ ျမန္မာ့႐ိုးရာႏွစ္သစ္ကူး အတာ သႀကၤန္ ကာလေရာက္ပါၿပီ။ ျမန္မာျပည္မမွာေတာ့တစ္ႏွစ္တစ္ခါစည္ကားၿမဲျဖစ္တဲ့ ႐ိုးရာသႀကၤန္ပြဲ က်င္းပ ေနၿပီ။ တိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးေပါင္းစံုဟာလဲ မိမိတို႕ရဲ႕ ေဒသအသီးသီးမွာ မိမိတို႕ရဲ႕ ထံုးတမ္းစဥ္လာမပ်က္ ႐ိုးရာသႀကၤန္ကိုဆင္ႏႊဲေနၾက တယ္။ တျပည္လံုး ၿခိမ့္ၿခိမ့္သဲေနေတာ့တယ္။
လြတ္ေျမာက္ေဒသ ေခၚ ဦးေန၀င္း စစ္အစိုးရရဲ႕အုပ္ခ်ဳပ္မႈကင္းလြတ္ရာ ဗမာျပည္ကြန္ျမဴနစ္ပါတီ ဗဟိုဌာနခ်ဳပ္ၿမိဳ႕ေတာ္ ပန္ဆန္းမွာလဲ အတာသႀကၤန္ပြဲဆင္ႏႊဲေနတယ္။ ပန္းဆန္းၿမိဳ႕ရဲ႕ ျပန္႔ပ်ဴးတဲ့ေျမေနရာ မွာ စစ္ေဒသေဆး႐ုံ၊ စစ္ေဒသစာသင္ေက်ာင္း၊ကင္းတပ္၊ ေဘာလံုးကြင္း၊ ႏိုင္ငံေရးဌာန၊ စည္း႐ုံးေရး ဌာန၊ စစ္ေဒသဌာနခ်ဳပ္၊ စစ္ဦးစီးဌာနအမ်ဳိးသမီးတပ္ေက်ာင္းနဲ႕ ဆက္သြယ္ေရးဌာနအသီးသီးရွိၾကတယ္။ ဒီဌာန အသီးသီးက ရဲေဘာ္ေတြဟာေရကစားမ႑ပ္ေတြ ေဆာက္လုပ္ကာ သႀကၤန္ေတးသီခ်င္းေတြ သီဆိုၾက ကခုန္ၾက၊ သႀကၤန္မုန္႔လက္ေကာက္၊မုန္႔လံုးေရေပၚေတြ ေကၽြးေမြးဧည့္ခံၾကနဲ႕ အထူးစည္းကားသိုက္ၿမိဳက္ ေနေတာ့တယ္။
သႀကၤန္ပြဲတိုင္းရဲ႕ အဓိပတိသီခ်င္းျဖစ္တဲ့ဆရာၿမိဳ႕မၿငိမ္းရဲ႕ ျမနႏၵာသီခ်င္း၊ ႏွစ္ဦးအတာသႀကၤန္ သီခ်င္းနဲ႕ ျမဴးၾကြတဲ့ တူးပို႕တူးပို႕ေတးသံေတြ၊ျမန္မာ့႐ိုးရာဆိုင္း၀ိုင္းနဲ႕ ေခတ္ေပၚေတးဂီတ တူရိယာတီးခတ္ မႈေတြ၊ ညီညီညာညာ တက္တက္ၾကြၾကြတိုင္တည္ဟစ္ေၾကြးေနၾကတဲ့ သံခ်ပ္သံေတြက ၀နယ္ ပန္းဆန္႔ၿမိဳ႕ ေတာ္ႀကီးမွာ ေတာတခြင္လံုးသာမကေတာင္တန္းျပာႀကီးေတြကို ေက်ာ္ျဖတ္လြင့္ပ်ံ ဟိန္းဟိန္းညံေနေတာ့ တယ္။ မႏၱေလးေရႊၿမိဳ႕ေတာ္ႀကီးမွာေငြငန္း ကသလို တ႐ုတ္-ျမန္မာနယ္စပ္ ၀နယ္ ပန္ဆန္းၿမိဳ႕မွာလဲ ေငြငန္းက ေနတာပါ။ ပန္းဆန္းတခြင္မွာေတာ့၀င္း၀င္း၀ါ၀ါ အခိုင္လိုက္ ပြင့္ေနတဲ့ မယ္ဇလီပန္းေတြက ပိေတာက္နဲ႔ ငု၀ါပန္းေတြကို အစားထိုးပြင့္ေနတယ္။သရက္ဖူး၊ ပိႏၷဲဖူး အစီအရီေတြက သႀကၤန္ေလနဲ႕ ေမႊးရနံ႕ ႀကိဳင္လႈိင္ တေတာလံုးပ်ံ႕ႏွံ႕ေနတယ္။ပန္ဆန္းအ၀င္၀ ေကာင္းဟုန္းရြာ၊ ေကာင္းမုရြာက ရွမ္းရြာ လူထုေတြဟာလဲ ရွမ္းလူမ်ဳိး႐ိုးရာမုန္႔ဖက္ထုတ္ေတြ ဧည့္ခံေကၽြးေမြးၿပီး ႏွစ္သစ္္မွာ မဂၤလာအေပါင္းနဲ႕ ျပည့္စံုေစဘို႔ အတာေရဖ်န္းကာေတာင္းဆုေခၽြၾကတယ္။ ရြာဦးဘုန္းေတာ္ ႀကီးေက်ာင္းက ဘုရားေတြ ေရသပၸါယ္ အေမႊးရနံ႕သာေရေတြပက္ဖ်န္း ေတာပန္းေတာင္ပန္းေတြ ဘုရားကပ္ လွဴကာ စတုဒီသာ သႀကၤန္ ထမင္းေတြနဲ႕ ရြာလံုးကၽြတ္ေကၽြးေမြးဧည့္ခံၾကတာပါ။ ႏွစ္သစ္ကူးကစၿပီး စပါးအထြက္ ေကာင္းေစဘို႕ က်န္းမာစြာေဘးရန္ကင္းဘို႕ ရြာေတြနဲ႕တဆက္တည္းရွိေနတဲ့ဌာနအသီးသီးက ဗမာျပည္ ကြန္ျမဴနစ္ပါတီ ျပည္သူ႕တပ္မေတာ္သားေတြ ေအးခ်မ္းစြာေနႏိုင္ဘို႕ဆႏၵေတြျပဳၾကတယ္။ ရွမ္းရြာလူထု ေတြနဲ႕ ျပည္သူ႕တပ္မေတာ္သားေတြဟာ ေရနဲ႔ငါးလို တသားတည္းျဖစ္ေနတယ္။
၁၉၈၉ ခုႏွစ္၊ ဧၿပီလရဲ႕ သႀကၤန္ပြဲမွာ အရင္ႏွစ္ေတြနဲ႕မတူအထူးစည္းကားေနတာကေတာ့ ရွစ္ေလးလံုးအေရးအခင္းအၿပီး လြတ္ေျမာက္ေဒသ ပန္ဆန္းကို စု႐ုံးေရာက္ရွိလာၾကတဲ့ဒီမိုကရက္တစ္ ျပည္သူ႕တပ္မေတာ္သား (DPA)ေတြေၾကာင့္ပါ။ ၁၉၈၈ လူထုအံုၾကြမႈ အေရးေတာ္ပံုသပိတ္ႀကီးျမန္မာျပည္ တနံတလ်ားမွာျဖစ္ပြားၿပီး စစ္အစိုးရရဲ႕လိုက္လံဖမ္းဆီးသုတ္သင္ရွင္းလင္းမႈေတြေၾကာင့္လြတ္ေျမာက္ေဒသ ကို အေျပးေရာက္ရွိလာၾကတာပါ။ ၁၉၈၉ ခုႏွစ္ ဧၿပီလ သႀကၤန္ကာလမွာ ဗမာျပည္ကြန္ျမဴနစ္ပါတီဗဟိုဌာနခ်ဳပ္႐ုံးစိုက္ရာ ၀နယ္ ပန္ဆန္းေဒသတခြင္လံုး အလွပဆံုးနဲ႕အံုးအံုးကၽြတ္ကၽြတ္ အစည္ကားဆံုးအခ်ိန္လို႔ဆိုႏိုင္ပါတယ္။
သႀကၤန္အတက္ေန႔ တစ္ရက္လံုးမေမာႏိုင္ မပမ္းႏိုင္ေရကစားၾကၿပီးျပည္သူ႕တပ္မေတာ္ ေခါင္းေဆာင္ေတြ ေကဒါေတြ တပ္သားေတြအားလံုး ကိုယ့္ဌာနအသီးသီးကို ညေနေစာင္းတာနဲ႕ျပန္ၾက ေတာ့တယ္။ တပ္ေပါင္းစုရဲေဘာ္ေတြလဲ ကိုယ့္ေနရာအသီးသီး ျပန္ကုန္ၾကတာပါ။ ကၽြန္မတို႕ျပည္သူ႕အသံလႊင့္ဌာန ေညာင္နီစခန္းက ရဲေဘာ္မ်ားအားလံုးလည္း ဌာနရွိရာ ေတာင္ကုန္းေပၚျပန္တက္လာကာ ကိုယ့္အိမ္ထဲမွာညေနစာစားေသာက္ေရး၊ မနက္ျဖန္ ႏွစ္ဆန္းတရက္ေန႔ ႏွစ္သစ္ကူးမွာ ရဲေဘာ္ေတြကို ေကၽြးေမြးဒါနျပဳေရးအတြက္ ျပင္ဆင္လုပ္ကိုင္ၾကတယ္။ တစ္ႏွစ္တာစိုက္ပ်ဳိးထားတဲ့ ေျပာင္းဖူးေစ့ေတြနဲ႕ ေျပာင္းဖူးမုန္႔လုပ္ဖို႕ျပင္ဆင္ကာ မနက္ျဖန္ႏွစ္သစ္ကူးေတာ့မွာမို႕ တအိမ္လံုး အိပ္ယာေစာင္ျခင္ေထာင္ အိုးခြက္ပန္းကန္ကစလို႕ ေဆးေၾကာေတာ့တအိမ္လံုး ေတာက္ေျပာင္ေနေတာ့တယ္။
ရီရလြန္းရင္ငိုရတဲ့။ သႀကၤန္မွာေပ်ာ္လြန္းတဲ့ကၽြန္မတို႕တေတြ စိုးရိမ္ထိတ္လန္႔မဲ့ သတင္းဆိုးတစ္ခု ကို ဌာနကတာ၀န္ေပးခ်က္နဲ႕ ရဲေဘာ္တစ္ေယာက္ကလာေျပာျပတယ္။ ဒီည ၀လူမ်ဳိးစုေတြက ပါတီကို အာဏာသိမ္းေတာ့မတဲ့။ လြတ္ေျမာက္ေဒသ ကိုးကန္႔၊မုံကိုးေဒသ ၈၁၅ စစ္ေဒသဘက္ေတြမွာလဲ သိမ္းကုန္ၿပီ။ ဒီညပန္းဆန္းဗဟိုဌာနခ်ဳပ္ကို သိမ္းလိမ့္မယ္။ဌာနက အမိန္႔ေပးတဲ့အခ်ိန္မွာ တ႐ုတ္ျပည္မံု တဘက္ကမ္းကိုေျပးၾကေတာ့. . .ကၽြန္မတို႕ၾကားၾကားခ်င္းတုန္လႈပ္သြားတဲ့သတင္းပါ။ အမ်ဳိးမ်ဳိးေတြးၾကည့္ ပါတယ္။ ၀လူမ်ဳိးေတြကကၽြန္မတို႕ ဗမာလူမ်ဳိးေတြနဲ႕ပါတီကိုမလိုလားေတာ့တာလား။ ၀လူမ်ဳိးစုေတြက ကၽြန္မတို႕ ပစ္ခတ္သတ္ျဖတ္ပစ္မလား။ ေထာင္သြင္းအက်ဥ္းခ် ေျမက်င္းထဲမ်ားထဲ့ထားမလား။ ၀နယ္ ပန္ဆန္းမွာ ဌာနတာ၀န္ထမ္းေဆာင္ေနတဲ့ တစ္ေလွ်ာက္လံုးေတာ့ ဌာနအသီးသီးက ၀ရဲေဘာ္ေတြကို ဗမာစာ ဗမာစကားသင္ေပးခဲ့ရတယ္။ လက္မႈပညာ၊ စက္မႈပညာ၊ ဆက္သြယ္ေရးပညာ၊ အတီးအမႈတ္၊ အကအခုန္ပညာ၊ ေဆးပညာ၊ စစ္ပညာ၊ ပညာမ်ဳိးစံုသင္ေပးခဲ့လို႕သူတို႕အားလံုး ယဥ္ေက်းမႈေရခ်ိန္ ျမင့္တက္လို႕ ဌာနေကဒါႀကီးေတြ၊ စစ္ေရးေကဒါႀကီးေတြေတာင္ျဖစ္ေနၾကၿပီ။ သူတို႕အသိအလိမၼာပညာ ေတြတိုးရက္နဲ႕ ဒို႕ ဗမာလူမ်ဳိးေတြကို ေမာင္းထုတ္ေတာ့မွာလား။မယံုႏိုင္စရာပါ။ တညလံုးဌာန အမိန္႔ ေပးမဲ့အခ်ိန္ကို ေစာင့္ေနရတယ္။ ကၽြန္မတို႕ သားအမိနည္းတူအိမ္ေထာင္သည္မိခင္မ်ားနဲ႕ ကေလးမ်ား ဟာလဲ ညအေမွာင္မွာ ေၾကာက္ရြံ႕ထိတ္လန္႔ စြာနဲ႕ ကိုယ့္အိမ္ထဲမွာကိုယ္ထိုင္ခ်ီထခ်ည္ မၿငိမ္မသက္ျဖစ္ ေနတယ္။ ကၽြန္မတို႕အိမ္ဟာ ေညာင္နီကုန္း အသံလႊင့္ဌာနအုတ္တံတိုင္း၀န္းႀကီးရဲ႕ အျပင္ဘက္ ကိုက္(၁၀၀)ေလာက္အကြာက ေတာင္ကုန္းအစြန္ဆံုး မွာရွိတယ္။၈၅ ပါတီကြန္ကရက္က ကိုယ့္ဒူးကိုယ္ခၽြန္ လမ္းစဥ္ ခ်မွတ္ၿပီးေတာ့ အသံလႊင့္႐ုံဟာ ၀ေျမာက္ေဆာက္ဖားကို ေျပာင္းေရႊ႕ကာ၊ တ႐ုတ္ျပည္ကေပးတဲ့ အသံလႊင့္စက္အစံုအလင္ တပ္ဆင္ထားတဲ့ အသံသြင္းကားႀကီး တစင္းေပၚကေန အသံလႊင့္လုပ္ငန္း လုပ္ေတာ့တာမို႕၊ လစ္ဟာသြားတဲ့ အသံလႊင့္႐ုံႀကီးရဲ႕ဘယ္ဘက္တျခမ္းကို ဗဟုိစစ္ဦးစီးဌာန ေပါလစ္ဗ်ဴ႐ို ဦးတင္ရီ ဦးစီးဖြင့္လွစ္ၿပီး၊ ညာဘက္တစ္ျခမ္းကိုေတာ့ဗဟို၀ါဒျဖန္႔ခ်ိေရးဌာနႀကီးမွဴး ေပါလစ္ဗ်ဴ႐ို ဦးေက်ာ္ျမ က ဦးစီးဖြင့္လွစ္တယ္။ ဗဟိုသုေတသနဌာနမွဴးကရဲေဘာ္ေအာင္ထက္ (ဖိုးသံေခ်ာင္း)ျဖစ္ၿပီး ဗဟို၀ါဒျဖန္႔ခ်ိ ေရး႐ုံးအုပ္က ကၽြန္မရဲေဘာ္နီေမာ္ပါကၽြန္မခင္ပြန္း ဗဟိုစစ္ဦးစီးဌာန ေကဒါရဲေဘာ္ေအးေမာင္ဟာ ဗဟိုစစ္ ဦးစီးဌာနမွာ ေပါလစ္ဗ်ဴ႐ိုရဲေဘာ္တင္ရီ၊အျခားေကဒါ မ်ားျဖစ္တဲ့ ရဲေဘာ္စိုးခ်စ္၊ ရဲေဘာ္၀င္းသိန္း၊ ရဲေဘာ္ခ်စ္ေအာင္တို႕နဲ႕အတူ၀လူမ်ဳိးစုလက္နက္ကိုင္ေတြရဲ႕ သတင္းကို အဆက္မျပတ္အရယူေနၾက တယ္။ သတင္းထူးရင္ထူးသလို ဌာနကမိခင္နဲ႕ကေလးမ်ားကိုလာေျပာကာ၊ အမိန္႔ေပးတဲ့ အခ်ိန္ထြက္ခြါ ဘို႕လာေျပာၾကတယ္။ ကၽြန္မတို႕ တညလံုးအိမ္မွာမအိပ္ႏိုင္ေတာ့ပါ။ ယုန္တင့္ကားလမ္းမႀကီးအတိုင္း ၀ေျမာက္က ဆင္းလာတဲ့ ၀လူမ်ဳိးစုေတြရဲ႕ကားသံေတြဟာ ၀ူး၀ူးေ၀ါေ၀ါနဲ႕ တစ္ညလံုးဆူညံေနေတာ့တယ္။
မနက္ (၄)နာရီထိုးပါၿပီ။ ႏွစ္ဆန္းတစ္ရက္ေန႔အာ႐ုံတက္ေတာ့မယ္။ ေညာင္နီကုန္းေပၚမွာေတာ့ အေမွာင္ထုႀကီးစိုးေနဆဲပါ။ ကၽြန္မတို႕အိမ္ထဲမွာထိုင္ခ်ည္ထခ်ည္နဲ႕ တညလံုးဌာနအမိန္႔ကို ေစာင့္ေနတဲ့ အခ်ိန္မွာ ကရင္ရဲေဘာ္ေစာကိုဦးက"ရဲေဘာ္နီေမာ္ ၀လက္နက္ကိုင္ေတြ အာဏာသိမ္းဘို႕ ဒီေတာင္ကုန္း ေပၚတက္လာေနၾကၿပီ။ ခင္ဗ်ားအျမန္ထြက္သြားေတာ့၊ ေပါလစ္ဗ်ဴ႐ို ဦးေက်ာ္ျမရဲ၊ဇနီးေဒၚဦးစိန္ အိမ္မွာစုရပ္ ထားတယ္။အမိန္႔ေပးတာနဲ႕ တ႐ုတ္ျပည္ဘက္ မံုအာဘက္ကမ္းကို ေျပးၾကေတာ့" လို႕ ေျပာတာနဲ႕ ကၽြန္မလဲ ၆ႏွစ္ေက်ာ္အရြယ္ သားျဖစ္သူကို ေက်ာပိုးကာ အိမ္ထဲက အျမန္ထြက္ေျပးလိုက္ပါတယ္။ တစ္ခ်ိန္တည္းမွာ ၀လူမ်ဳိးစုလက္နက္ကိုင္ေတြကလဲ ကၽြန္မအိမ္ၿခံထဲကို လက္ႏွိပ္ဓါတ္မီးတ၀င္း၀င္း စစ္ဖိနပ္သံျပင္းျပင္းနဲ႕၀င္ေရာက္လာၾကကာ အိမ္ေခါင္းရင္းကို ေက်ာ္ျဖတ္ၿပီး အိမ္ေနာက္ေဖးေတာင္ကုန္းအစြန္က ဂ်ာမဏီၿခံဳ႐ိုင္းေခၚ ဗီးစပ္ၿခံဳ႐ိုင္း ပင္ေတြလို နင္းၿပီးေနရာယူထားၾကတယ္။ ကၽြန္မတို႕ အိမ္ေနာက္ေဖးေတာင္ကမူစြန္းကေလးက ၾကည့္ရင္ပန္ဆန္း ျပန္႔ႀကီးတစ္ခုလံုးကို လွမ္းျမင္ရစၿမဲပါ။ လူမ်ဳိးစုေတြကကၽြန္မတို႕ ၿခံထဲျဖတ္ေက်ာ္ခ်ိန္မွာ ကၽြန္မတို႕က ၿခံထဲကအထြက္မို႕ သီသီကေလးလြတ္သြားတာပါ။ကၽြန္မတို႕ သားအမိလဲ သစ္ပင္ရိပ္နဲ႕ ေမွာင္ရိပ္ခိုကာ ေဒၚဦးစိန္အိမ္ဘက္ကို ခပ္သုတ္သုတ္အေျပးတပိုင္းနဲ႕ အသံလႊင့္႐ုံေရွ႕ကေနျဖတ္သြားရတယ္။ ကၽြန္မတို႕ သားအမိ ေဒၚဦးစိန္အိမ္ကိုေရာက္တဲ့အခ်ိန္မွာ ၀လူမ်ဳိးစု တပ္ခြဲတခြဲေလာက္ဟာ ညာသံေပးၿပီး အသံလႊင့္႐ုံ ၀န္းတံခါးမႀကီးကိုေသနတ္ဒင္နဲ႕ ထုစစ္ ဖိနပ္ေတြနဲ႕ ကန္ေက်ာက္ ေဟး ေဟး ေဟး . . . ဒုန္း ဒုန္း ဒုန္း . . .ဒိန္း ဒိန္း ဒိန္း ဆိုတဲ့က်ယ္ေလာင္ျပင္းထန္တဲ့ ေအာ္သံထု႐ိုက္သံေတြနဲ႕ အသံလႊင့္႐ုံ ၀န္ႀကီး ထဲ၀င္ေရာက္လာကာ ဗဟိုစစ္ဦးဌာနဗဟို၀ါဒျဖန္႔ခ်ိေရးဌာန ဗဟိုသုေတသနဌာန ထဲ၀င္ၿပီး အာဏာသိမ္း လိုက္ၾကသံကို ၾကားေနၾကရတယ္။
ေပါလစ္ဗ်ဴ႐ို ဦးေက်ာ္ျမရဲ႕ ဇနီးေဒၚဦးစိန္အိမ္မွာဌာနက အိမ္ေထာင္သည္အမ်ဳိးသမီးရဲေဘာ္မမ်ား နဲ႕ ကေလးမ်ား အားလံုးေရာက္ရွိၿပီး ဌာနအမိန္႔ကိုထိုင္ေစာင့္ေနစဥ္မွာ ရဲေဘာ္ေအာင္ထက္က "ခင္ဗ်ားတို႕ အားလံုးေျပးၾကေတာ့ အသံလႊင့္႐ုံ၀န္ႀကီးကိုသိမ္းလိုက္ၿပီ။ တ႐ုတ္ျပည္ မံုအာဘက္အျမန္ေျပးၾက"လုို႕ လာေျပာတာနဲ႕ တၿပိဳင္နက္ ကၽြန္မတို႕ကေလးမိခင္မ်ားအားလံုး ခေလးကိုယ္စီေက်ာပိုး၊ ကေလးမ်ားကို လက္ဆြဲကာ အသံလႊင့္ ႐ုံေနာက္ဖက္ျခမ္းေတာင္ကုန္းရဲ႕ ေျမလမ္းေလးအတိုင္း ေလွ်ာစင္းစီးသလို ေလွ်ာခ် လိုက္ၾကတာ နမ့္ခါေခ်ာင္းကမ္းေဘးေရာက္လာၾကေတာ့တယ္။အားလံုးဟာ အ၀တ္အထည္ ကိုယ္တစ္ခု ေတြခ်ည္းပါ။ ကၽြန္မတို႕ ေတာ္လွန္ေရးသက္တမ္းတေလွ်ာက္လံုး႐ိုက္ကူးခဲ့တဲ့ ဓါတ္ပံုအယ္လ္ဘန္နဲ႕ ကေလးအ၀တ္ ႏွစ္စံုေလာက္ ေက်ာပိုးအိတ္ထဲထည့္လာခဲ့ေပမဲ့၀လူမ်ဳိးစုေတြ လက္ကလြတ္ေအာင္ အေျပး မွာ မသယ္ႏိုင္ေတာ့လို႕ လမ္းမွာတင္ ပစ္ခ်ထားခဲ့ရတယ္။အသက္အႏၱရာယ္က ပံုစံအမ်ဳိးမ်ဳိးက်ေရာက္လာ ႏိုင္တာမို႕၊ ကၽြန္မမွာ ပစၥတိုတလက္ကိုေတာ့ကိုယ္နဲ႕မကြာယူေဆာင္လာတုန္းပါ။ နမ့္ခါေခ်ာင္းေရကလဲ ဧၿပီလမို႕ ေရအတိမ္ဆံုးအခ်ိန္၊ ေခ်ာင္းေရၾကည္လင္လို႕ေခ်ာင္းေရေအာက္က ေက်ာက္တံုးေလးေတြနဲ႕ ေရထဲမွာ ဆန္႔ေမ်ာေနတဲ့ ေရညႇိစိမ္းစိမ္းေတြကိုမနက္အာ႐ုဏ္လင္းစမွာ ျမင္ေနရတယ္။ နမ့္ခါေခ်ာင္းက ေပ ၂၀၀' ေလာက္က်ယ္ပါတယ္။ ေရတိမ္ေတာ့ျဖတ္ကူးလို႕လြယ္တယ္။ ကၽြန္မတို႕ ကေလးမိခင္မ်ားနဲ႕ ကေလးမ်ားအားလံုးဟာ ၀လူမ်ဳိးစုေတြရဲလက္ထဲမက်ေရာက္ေအာင္ ေခ်ာင္းတဖက္ကမ္းကိုကူးၾကရ မယ္။ ကၽြန္မတို႕အားလံုး တပ္ေဘာင္းဘီရွည္ေတြကိုဒူးအထိလိပ္တင္လိုက္ၾကကာ ကေလးေက်ာေပၚတင္ သူက တင္လက္ဆြဲ သူကဆြဲနဲ႕ ေခ်ာင္းေရထဲစဆင္းၿပီးေခ်ာင္းကို ကန္႔လတ္ျဖတ္လမ္းေလွ်ာက္ၾကရတယ္။ ေရထဲမွာ ေလွ်ာက္ရတာနဲ႕ ေရေအာက္က ေရညႇိကပ္တဲ့ေက်ာက္တံုးေတြနင္းရတာေၾကာင့္ တကိုယ္လံုး ယိမ္းယိုင္ေနလို႕ တေယာက္၊ လက္တေယာက္ဆြဲၿပီးေရထဲျဖတ္ကူးၾကေတာ့ တ႐ုတ္နယ္စပ္မံုအာရြာရဲ႕ ကမ္းနံေဘးကို ေရာက္ပါေတာ့တယ္။ မံုအာကမ္းစပ္သဲေသာင္ျပင္ေပၚကရာဘာစိုက္ခင္းမွာ ထိုင္ၿပီးအနား ယူေနရင္းနဲ႕ မိုးစင္စင္လင္းပါေတာ့တယ္။ မိုးလင္းၿပီးသဲသဲကြဲကြဲျမင္ေနရတဲ့အခ်ိန္မွာေတာ့ ကၽြန္မတို႕ အမ်ဳိးသမီးရဲေဘာ္ေတြဟာ ေညာင္နီကုန္းအသံလႊင့္႐ုံဘက္ကိုလွမ္းေမွ်ာ္ၾကည့္လိုကတဲ့အခါမွာ ပါတီကို အာဏာသိမ္းလိုက္တဲ့ ၀လူမ်ဳိးစုလက္နက္ကိုင္ေတြဟာထြက္ေျပးတဲ့ ဗမာရဲေဘာ္ေတြရဲ႕ အိမ္တိုင္းကို၀င္ ေရာက္ ေမႊေႏွာက္ေနတာ အိမ္ထဲက ပစၥည္းေတြကိုဆြဲယူေနၾကတာကို မသဲမကြဲလွမ္းျမင္ေနရပါတယ္။ ကၽြန္မရဲ႕ ခင္ပြန္း စစ္ဦးစီးဌာနေကဒါရဲေဘာ္ေအးေမာင္ကို ေပါလစ္ဗ်ဴ႐ိုရဲေဘာ္တင္ရီက ရွိတဲ့လက္နက္ေတြ အကုန္စုကာ ဂိုေဒါင္သစ္လက္နက္႐ုံကိုအပ္ခိုင္းလိုက္တဲ့အတြက္ ရဲေဘာ္ေအးေမာင္လက္နက္ေတြ တြန္းလွည္းနဲ႕တင္အသြား လမ္းမွာ ၀လူမ်ဳိးစုလက္နက္ကိုင္ေတြရဲ႕ဖမ္းဆီတာခံလိုက္ရတယ္လို႕ဆိုတယ္။ ၀လက္နက္ကိုင္ေတြဟာ ၀ေျမာက္ကလာတဲ့ ၀တပ္သားေတြျဖစ္တဲ့အတြက္ေဒသစိမ္းမ်က္ႏွာ စိမ္းေတြျဖစ္ ေနတာမို႕ လက္နက္ေတြကို သူတို႕စစ္ေဆးေနတုန္း အလစ္မွာ ရဲေဘာ္ေအးေမာင္နမ့္ခါေခ်ာင္းကိုျဖတ္ၿပီး တ႐ုတ္ျပည္မံုအာဘက္ကမ္းကို ေရာက္လာေတာ့တယ္။ တကယ္ေတာ့ ၀လူမ်ဳိးေတြဟာအထက္ ေခါင္းေဆာင္ေတြရဲ႕ အမိန္႔နဲ႕ ဗမာရဲေဘာ္ေတြကို အာဏာသိမ္းရတာ မွန္ေပမဲ့ အသက္ကိုေတာ့ရန္မရွာပါ။ ၀နယ္မွာ ေနလို္ကဆက္ေနႏိုင္တယ္။၀လူမ်ဳိးေတြရဲ႕ အုပ္ခ်ဳပ္မႈေအာက္မွာ ေနရမယ္။ သြားလိုရာသြားရင္ လဲရတယ္လို႕ေျပာပါတယ္။ခဏအၾကာမွာေတာ့ . . . ေနပြင့္လာပါၿပီ။
ရဲေဘာ္ေအာက္ထက္၊ ရဲေဘာ္ခ်စ္ေအာင္၊ ရဲေဘာ္၀င္းသိန္း၊ရဲေဘာ္ေစာကိုဦး၊ ရဲေဘာ္စိုးခ်စ္စတဲ့ ေကဒါမ်ားဟာ စစ္ဦးဌာနမွဴး ေပါလစ္ဗ်ဴ႐ို ဦးတင္ရီ၊ဗဟို၀ါဒျဖန္႔ခ်ိေရးဌာနမွဴး ေပါလစ္ဗ်ဴ႐ို ဦးေက်ာ္ျမတို႕ ကိုတြဲေခၚကာ နမ့္ခါေခ်ာင္းကိုျဖတ္လို႕ မံုအာဘက္ကမ္းကို ေရာက္လာၾကေတာ့တယ္။
မနက္မိုးစင္စင္လင္းတဲ့အခါမွာ ပန္ဆန္းမွာတညလံုးျဖစ္ပ်က္ေနတဲ့ အာဏာသိမ္းမႈကို သိၿပီးျဖစ္တဲ့ တ႐ုတ္ျပည္ မံုအာဆက္သြယ္ေရးဌာန ပုလိပ္ေတြနဲ႕ျပည္သူလြတ္ေျမာက္ေရး တပ္မေတာ္တပ္သားေတြ ဟာ မံုအာကမ္းစပ္ရာဘာစိုက္ခင္းေျမႀကီးေပၚမွာေျခပစ္လက္ပစ္ထိုင္ေနၾကတဲ့ ကၽြန္မတို႕အားလံုးဆီကို ေရာက္လာၾကတယ္။ သူတို႕အားလံုးဟာ ၀တ္စံုအစိမ္းေရာင္ယူနီေဖာင္းနဲ႕ပါ။လက္နက္ပါသလား လက္နက္ပါလား။ အပ္ပါ။ အပ္ပါလို႕ တရုတ္လိုေျပာေတာ့ ကၽြန္မတို႕ ဗမာရဲေဘာ္ေတြထဲကလက္နက္ပါသူ ေတြတိုင္း တ႐ုတ္ပုလိပ္ေတြေရွ႕ ေျမႀကီးေပၚပံုခ်ထားလိုက္ၾကတယ္။ ကၽြန္မလဲ အသက္အႏၱရာယ္ကာကြယ္ဘို႕ ယူလာခဲ့တဲ့ စစ္ေဘာင္းဘီခါးပတ္ရွိ ပစၥတိုအိတ္ထဲက ၂၀ မမ ပစၥတိုကို ညာလက္နဲ႕ဆြဲထုတ္ကာ ေျမႀကီးေပၚခ်ေပးလိုက္ပါတယ္။ အဲဒီေနာက္ မနက္ေနျမင့္လာတာနဲ႕ အသက္(၇၀)နီးပါးေခါင္းေဆာင္ေတြနဲ႕ ကေလးေတြရဲ႕ က်န္းမာေရးအတြက္ နံနက္စာေကၽြးေမြးဘို႕ မံုအာဘက္ကမ္းကရွမ္းရြာေတြဆီကိုသြား လိုက္ၾကေတာ့တယ္။ ရွမ္းရြာထဲက ရွမ္းေနအိမ္ေတြမွာ ခြင့္ပန္ၿပီးညအိပ္ညေန တည္းခိုေနထိုင္ကာ ဗကပ ေခါင္းေဆာင္ေတြရဲ႕ စီစဥ္ေပးမႈနဲ႕ အားလံုးစုေပါင္းခ်က္ျပဳတ္စားေသာက္ၾကရပါတယ္။ တပါတ္ခန္႔ၾကာၿပီး မုန္းမ ေခၚ ရွမ္းရြာကို တ႐ုတ္ဆက္သြယ္ေရးဌာနရဲ႕ အစီအစဥ္နဲ႕ေျပာင္းေရႊ႕ကာတာလပတ္စနဲ႕ အိမ္ပံုစံေဆာက္ လုပ္ထားတဲ့ တဲအိမ္မွာ ႏွစ္အိမ္ေထာင္တဲတစ္လံုးက်ႏႈန္း စုေပါင္းေနထိုင္ကာ ဒုကၡသည္စခန္းဖြင့္လိုက္ၾကပါ ေတာ့တယ္။ ေခါင္းေဆာင္ေတြနဲ႕ေကဒါတခ်ဳိ႕ကိုေတာ့ မုန္းလ်င္စခန္းမွာသြားေရာက္ေနထိုင္ဘို႕ တ႐ုတ္ျပည္ ဆက္သြယ္ေရးဌာနက စီစဥ္ေပးပါတယ္။
ဗမာျပည္ကြန္ျမဴနစ္ပါတီဗဟိုဌာနခ်ဳပ္႐ုံးတစ္႐ုံးလံုးဟာလည္း ၀လူမ်ဳိးစုေတြ ႏွစ္ဆန္းတစ္ရက္ ဧၿပီ(၁၇)ရက္ေန႔မွာအာဏာသိမ္းေတာ့မယ္ဆိုတာ ႀကိဳတင္သိထားပါတယ္။ သႀကၤန္အတက္ေန႔ညတစ္ည လံုးမွာ ဗဟို႐ုံးရွိဥကၠ႒နဲ႕ ေပါလစ္ဗ်ဴ႐ို ေခါင္းေဆာင္မ်ားအားလံုး မအိပ္ႏိုင္ၾကပါ။ လႈပ္လႈပ္ရြရြနဲ႕ ရင္ဆိုင္ဘို႕အသင့္ျပင္ေနေၾကာင္းသိရပါတယ္။ ဗဟိုေခါင္းေဆာင္မ်ားအားလံုးဟာ အသက္(၈၀)နားနီးအရြယ္ေတြမို႕သြက္သြက္လက္လက္ မလႈပ္ရွားႏိုင္သလို အျမင္အာ႐ုံဟာလဲ ခ်ဳိ႕တဲ့ေနပါၿပီ။ ကိုယ့္ေရာဂါနဲ႕သင့္ေတာ္တဲ့ အာဟာရနဲ႕ ေဆး၀ါးမွီ၀ဲၿပီး အသက္ရွင္ေနတာလို႕ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးဟာေရရွည္စစ္ပြဲႀကီးျဖစ္ လာေတာ့ မလိုလားအပ္တဲ့ ျပႆနာေပါင္းစံုျဖစ္ေနပါၿပီ။ ၈၅ ခုႏွစ္ပါတီကြန္ကရက္မွာဥကၠ႒ထည့္သြင္းေျပာ ၾကားခဲ့ၿပီးျဖစ္တဲ့အတိုင္း ေကဒါေတြဟာ က်ဥ္းေျမာင္းတဲ့လူမ်ဳိးေရးကိုလြန္ကဲစြာ ေရွ႕တန္းတင္လာတာကိုလဲ ေထာက္ျပခဲ့ပါတယ္။ ၀လူမ်ဳိးစုေတြကဗမာျပည္ကြန္ျမဴပါတီကိုအာဏာသိမ္းရတာဟာ ေရရွည္စစ္ပြဲအတြင္း စစ္အစိုးရနဲ႕ အႏႈိင္အ႐ႈံးမဆံုးျဖတ္ႏိုင္႐ုံသာမကရွည္ၾကာတဲ့ လက္နက္ကိုင္တိုက္ပြဲႀကီးေၾကာင့္ ၀လူမ်ဳိးေတြ အသက္မ်ားစြာဆံုး႐ႈံးအိမ္ေထာင္ေတြေသကြဲရွင္ကြဲကြဲ၊ ဒုကၡိတေတြမ်ားျပား႐ုံသာမက စစ္ေဘးစစ္ဒဏ္ ေၾကာင့္ အိုးအိမ္ေတာင္ယာေတြပ်က္စီးတဲ့ အတြက္ ၀နယ္တစ္ခုလံုး အငတ္ျပႆနာႀကီးကို မေျဖရွင္းႏိုင္ ေတာပါ။ ၾကာရင္ ၀လူမ်ဳိးေပ်ာက္သြားမွာေတာင္စိုးရိမ္ရတယ္။ဒါေၾကာင့္ ဗမာျပည္ကြန္ျမဴနစ္ပါတီရဲ႕ ေရရွည္စစ္ႀကီးကို အယံုအၾကည္မရွိေတာ့ဘူး။ အုပ္ခ်ဳပ္တာလဲမခံလိုေတာ့ဘူး။ ေဒသဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္ေရး သာ လုပ္လိုေတာ့တယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဗမာျပည္ကြန္ျမဴနစ္ပါတီကိုအာဏာသိမ္းရတာျဖစ္တယ္။ ေခါင္းေဆာင္ မ်ား၊ ေကဒါမ်ားအားလံုး သြားလိုရာသြားႏိုင္တယ္လို႕၀လူမ်ဳိးစုေခါင္းေဆာင္မ်ားက ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ ႏွစ္ဆန္းတစ္ရက္ေန႔ မနက္လင္းအားႀကီးမွာဗဟို႐ုံးတစ္႐ုံးလံုးဟာ ေခါင္းေဆာင္မ်ားရဲ႕ ဆံုးျဖတ္ခ်က္အရ တ႐ုတ္ျပည္မံုအာဆိပ္ကမ္းကိုနမ့္ခါေခ်ာင္းကို ေက်ာ္ျဖတ္ၿပီးသြားလိုက္ေတာ့တယ္။
ဗမာျပည္ကြန္ျမဴနစ္ပါတီဥကၠ႒ သခင္ဗသိန္းတင္လည္းပါတီႀကီးတပ္မေတာ္ႀကီး လြတ္ေျမာက္ေဒသႀကီးတစ္ခုလံုးကို ဦးေဆာင္ေနတဲ့ အျမင့္ဆံုး ေခါင္းေဆာင္ႀကီးျဖစ္တဲ့အားေလွ်ာ္စြာ အမွား အနဲဆံုးျဖစ္ေအာင္ ခ်င့္ခ်ိန္စဥ္းစားေနပံုရပါတယ္။ အသက္အရြယ္လဲ (၈၀)နားနီးျဖစ္ၿပီးပင္ကိုယ္ က်န္းမာေရးတစ္ေလွ်ာက္လံုး မေကာင္းခဲ့တဲ့ ဥကၠ႒ဟာ ဇရာဒုကၡနဲ႕ ပါတီနဲ႕တပ္ရဲ႕ဖ႐ိုဖရဲၿပိဳကြဲမႈကို တၿပိဳင္ ထဲရင္ဆိုင္ေနရတယ္။ ဥကၠ႒ဟာ ၁၅ ေပ ပတ္လည္မွ်သာက်ယ္တဲ့ သူရဲ႕အိမ္ခန္းထဲက၀ါးပက္လက္ ကုလားထိုင္ေပၚမွာ ဧၿပီ (၁၆)ရက္ည တစ္ညလံုးတည္ၿငိမ္စြာထိုင္ေန ေၾကာင္းသိရွိရတယ္။ေတာ္လွန္ေရး သတိထားတဲ့အေနနဲ႕ ဥကၠ႒ဘိုက္ေပၚမွာ ကာဘိုင္ေသနတ္တလက္ တင္ထားတယ္လို႕သိရတယ္။ဧၿပီလမို႕ ရာသီဥတုကလဲ ပူျပင္းတယ္။ ၀လက္နက္ကိုင္တပ္ေတြ ၀ေျမာက္ကေန ၀ေတာင္ပန္ဆန္း ဗဟိုဌာနခ်ဳပ္ရွိရာကို ကားနဲ႕တစ္မ်ဳိး၊ ေျခလ်င္တဖံုအလံုးအရင္း ၀င္ေရာက္လာၿပီဆို တာကိုလဲ ဆက္သြယ္ေရးသတင္းေတြအရ သိထားၿပီးသားမို႕ အတြင္းရန္ကို ဘယ္လိုမွမေခ်မႈန္းႏိုင္ေတာ့ဘဲ ငုတ္တုတ္ထိုင္ေနတာကအေကာင္းဆံုးအေနအထားနဲ႕ ရင္ဆိုင္ျခင္းလို႕ ဆင္ျခင္ထားပံုရပါတယ္။ ဇရာ ဒုကၡ ခံစားေနရတဲ့ဥကၠ႒ သခင္ဗသိန္းတင္ဟာ ၀လူမ်ဳိးစုလက္ကိုင္ေတြရဲ႕ ပါတီေပါင္းေဆာင္မႈအေပၚ ျငင္းဆိုတာ ကိုလက္ေတြ႕ခံစားေနရပါၿပီ။ အသက္(၂၀)ေက်ာ္ ေက်ာင္းသားဘ၀။ ၁၉၃၆-ခုႏွစ္ကထဲက ႏိုင္ငံေရး နယ္ပယ္ထဲကိုဖခင္ႀကီးရဲ႕အားေပးမႈနဲ႕ ေျခစံုပစ္၀င္လာတဲ့ ဥကၠ႒သခင္ဗသိန္းတင္ဟာ မိမိဇာတိခ်က္ျမႇဳပ္ထား၀ယ္ေဒသကိုလဲ စြန္႔ခဲ့တယ္။ မိမိညီအစ္ကိုေမာင္ႏွမေဆြမ်ဳိး တစ္စုကိုလဲ စြန္႔ပစ္ခဲ့တယ္။မိမိအိမ္ေထာင္ သည္ ဇနီးနဲ႕သားသမီးမ်ားကိုလဲ စြန္႔ခဲ့တယ္။ အခုလဲ မိမိေတာ္လွန္ေရးခရီးၾကမ္းႀကီးတစ္ေလွ်ာက္လံုး မွာ တည္ေဆာက္ခဲ့တဲ့ ပါတီ၊ တပ္၊ အေျခခံေဒသႀကီးကို စြန္႔လႊတ္ရေတာ့မယ္။ဥကၠ႒ဟာအသက္အရြယ္အရ ေတာ္လွန္ေရး အေတြ႕အႀကံဳအရ တည္ၿငိမ္ရင့္က်က္ၿပီးျဖစ္တဲ့အတြက္ ဘ၀တိုင္းမွာလူတိုင္းႀကံဳေတြ႕ၾကရ တဲ့ ေလာကဓံတရားနဲ႕ ေလာကရဲ႕ျဖစ္မႈပ်က္မႈ မၿမဲေသာ တရားေတြအေပၚ ဆင္ျခင္သံုးသပ္ေနဟန္ရွိတယ္။
ဥကၠ႒ဟာ ဘ၀တသက္တာလံုး ျပည္သူလူထု ဘ၀လြတ္ေျမာက္ေရးအတြက္ဆိုတဲ့ ခံယူခ်က္နဲ႕ ကိုယ္က်ဳိးစြန္႔ခဲ့တာပါ။ လက္ရွိအခ်ိန္မွာ ျပည္သူ႕ဒီမိုကေရစီေတာ္လွန္ေရးႀကီးမေအာင္ျမင္ေသးေပမဲ့လည္း အသက္အရြယ္ႀကီးၿပီး က်န္းမာေရးတစ္ေလွ်ာက္လံုး မေကာင္းခဲ့တဲ့အတြက္၊လူသားတစ္ေယာက္အေနနဲ႕ ေအးေအးေဆးေဆး အနားယူသင့္ပါၿပီ။ ေနာက္တစ္ခု ကၽြန္မတို႕ သိရတာက တ႐ုတ္ျပည္မံုအာဘက္ ကမ္းက ဆက္သြယ္ေရးဌာနကေန အေၾကာင္းၾကားခဲ့တယ္လို႕ဆိုပါတယ္။ ဥကၠ႒တရုတ္ျပည္မွာအနားလာ ယူေနထိုင္ဘို႕ပါ။ ဒီအေၾကာင္းကို ၾကားသိရင္ သိခ်င္းဘဲ ၀လူမ်ဳိးေတြဟာ ဥကၠ႒ဘိုက္ေပၚကကာဘိုင္ကိုသိမ္း လိုက္ၿပီး ဥကၠ႒ထိုင္ေနတဲ့ ၀ါးပိုး၀ါးႏွစ္လံုးအလယ္မွာ တာလပတ္စိမ္းစတပ္ထားတဲ့ပက္လက္ကုလားထိုင္ကို ႏွစ္ေယာက္တဖက္စီထမ္းစင္လို မ,ကာ ထမ္းလိုက္ၾကကာ ဥကၠ႒ေနအိမ္ခန္းကေန အိမ္ေရွ႕ကားလမ္းမေပၚ ထြက္လာခဲ့ၾကတယ္လို႕ သိရတယ္။ ေတာင္ကုန္းကေန ေတာင္ေအာက္ ဆင္းတဲ့ျဖတ္လမ္းေရာက္ေတာ့ နမ့္ခါေခ်ာင္းစပ္ေဘးအထိ ျဖည္းျဖည္းဆင္းလာခဲ့ၾကေတာ့တယ္လို႕ဆိုပါ တယ္။၀လူမ်ဳိးစုေတြဟာ ဗဟို႐ုံးနဲ႕ မလွမ္းကမ္း နမ့္ခါေခ်ာင္းကမ္းစပ္ေရာက္ေတာ့ ေခ်ာင္းကူးတံတားေပၚကို ျဖတ္ေက်ာ္ကာ မံုအာဘက္ကမ္း အေရာက္ ဥကၠ႒ကုိ ထမ္းေခၚလာခဲ့ၾကေၾကာင္းသိရတယ္။ တဖက္ ႏိုင္ငံတ႐ုတ္ျပည္ကမ္း မံုအာေရာက္တာနဲ႕ ဆက္သြယ္ေရးဌာန တ႐ုတ္ပုလိပ္မ်ားနဲ႕ တ႐ုတ္ျပည္သူ လြတ္ေျမာက္ေရးတပ္မေတာ္သားဆယ္ဦးခန္႔ကို တပ္၀တ္စံုစိမ္းေတြနဲ႕ေစာင့္ႀကိဳေနတာ ေတြ႕လိုက္ရတယ္။ ဥကၠ႒သခင္ဗသိန္းတင္ကိုကားေပၚတက္ေစကာ တ႐ုတ္ျပည္ မုန္းလ်င္ၿမိဳ႕သို႕ ေခၚေဆာင္သြားေၾကာင္း သိလိုက္ရပါတယ္။
စာမူရွင္ - နီေမာ္

Dalhousie Street, busiest in the city, Rangoon, Burma, 1908. Artist: Stereo Travel Co

ဗိုဟ္ေနဝင္း လက္စေဖ်ာက္ သုတ္သင္တာ ခံလိုက္ရတဲ့ သီေပါ ရွမ္းဘုရင္

ဗိုဟ္ေနဝင္း လက္စေဖ်ာက္ သုတ္သင္တာ ခံလိုက္ရတဲ့ သီေပါ ရွမ္းဘုရင္
******************************

***************
သီေပါၿမိဳ႕လုုိ႔လူသိမ်ားတဲ့ ေျမာက္ပုုိင္းသွ်မ္းျပည္နယ...္ရဲ႕ ေမာသွ်မ္းေတာင္တန္းမ်ား ပတ္လည္၀န္းရံ အလွဆင္ထား သဖြယ္ နံေဘးက တစိမ့္စိမ့္ တလိမ့္လိမ့္နဲ႔ ဒုုတၻ၀တီျမစ္ ကေလးတစ္စင္းက ပတ္ခ်ာ လည့္ကာ စီးဆင္းေနၿပီး သာယာလြမ္းေမာ ဘယ္ေကာင္းတဲ့ ေမာသွ်မ္းလူမ်ဳိးတုုိ႔ရဲ သမုုိင္းအထင္ကရၿမိဳ႔ ေလးတၿမိဳ႕ပါ ဒီသီေပါၿမိဳ႕ ေလးဟာ ျမန္မာ့သမုုိင္း တေလွ်ာက္မွာ ေနရယူလွ်က္ ရွိေနပါတယ္ သီေပါၿမိဳ႕ေလးဟာ ေမာကုုိး ျပည္ေထာင္ မွာ ပါ၀င္ခဲ့သလုုိ႔ ေရွးယခင္ ၿမိဳ႕တည္ၿပီးခ်ိန္မွ စ၍ သွ်မ္းေစာ္ဘြား အဆက္ဆက္ ကေန အဆင့္ဆင့္ အုုပ္ခ်ဳပ္လာခဲ့တဲ့ၿမိဳ႕ေလးလည္းျဖစ္ပါတယ္။

သီေပါ ၿမိဳ႕ေလးေပၚေပါက္ လာရတဲ့အေၾကာင္းကလည္း သွ်မ္းလူမ်ဳိးတုုိ႔၏ လန္႔ေက်ာက္ႏုုိင္ငံေတာ္ (ယခုုတရုုတ္ျပည္) ကုုိ သွ်မ္းဘုုရင္ခြန္လူဖုုန္း အုုပ္ခ်ဳပ္စုုိးေနခ်ိန္မွာ ယခုုသီေပါနယ္မွာ မိန္းတိမ္းေခၚ ဆုုိတဲ့မင္းဆက္ကုုိ သွ်မ္းေတ ြက စတင္တည္ ေထာင္တဲ့အခ်ိန္ျဖစ္ပါတယ္ တိမ္းေခၚမင္းဟာ ခြန္းလူး၊ ခြန္လႈိင္းဆုုိတဲ့ သားေတာ္ ႏွစ္ပါးကုုိသာဖြားျမင္ခဲ့ၿပီး ေနာက္ပုုိင္းမွာ မင္းဆက္ျပတ္သြားခဲ့ပါသည္။

ထုုိအခ်ိန္ တိမ္းေခၚတုုိင္းျပည္ႀကီးသည္ မၿငိမ္မသက္ျဖစ္ရာက အမွတ္ႀကီးေလးဦးက ေလးနယ္စီခြဲၿပီး အုုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ရာကုုိ သွ်မ္းတုုိ႔က စီေကာ့လုုိ႕ေခၚပါတယ္ သီဆုုိတာက သွ်မ္းလုုိ ေလး ေကာ့ဆုုိတာ လူအေရအတြက္ လူေလးေယာက္ အုုပ္ခ်ဳပ္လုုိ႔ ဆီေကာ့ လုုိ႔ေခၚဆုုိတာ ျဖစ္ပါတယ္ .. ဒါေၾကာင့္ စီေကာ့ စီေကာ့လုုိ႔ ေခၚဆုုိရာက ေနာက္ပုုိင္း ဆီေပါက္ သုုိ႔ေျပာင္းလည္းလာပါတယ္ ဆီဆုုိတာက ေလး ေပါက္ဆုုိတာက ရပ္ကြက္ ဒီလုုိနဲ႔ ရပ္ကြက္ေလးခုု ဆီေပါက္လုုိ႔ ေခၚပါတယ္ အဲ့ဒီဆီေပါက္ ကေနၿပီးေတာ့ ဆီေပါ့ ဆုုိၿပီးေတာ့ အသြင္ကူးေျပာင္း လာရာမွ ေနာက္ဆုုံးမွာ သီေပါ ရယ္လုုိ႔ေခၚဆုုိခဲ့ၾကပါသည္။(မယ္ခူးေခးရွဲန္)

တဖန္ ကုုန္းေဘာင္ေခတ္ ျမန္မာ့ရာဇာ၀င္မွာေတာ ့ သီေပါၿမိဳ႕ကုုိ အုုန္းေဘာင္လုုိ႔ေခၚ ဆုုိေရးမွတ္ခဲ့ၾကၿပီး အုုန္းေဘာင္သီေပါလုုိ႔ ေခၚဆုုိၾကျပန္ပါတယ္AD - 1534 အင္း၀ေနျပည္ေတာ္ကုုိ မုုိးညွင္းဘုရင္ စ၀္လုုံႏွင့္သား ၀င္ေရာက္သိမ္းပုုိက္ကာ သားျဖစ္သူ သုုိဟန္ဘြားကုုိ မင္းအျဖစ္ထားရာက ျပည္ၿမိဳ႔ စား မင္းႀကီးရန္ေနာင္ႏွင္ ့အတူ အုုပ္ခ်ဳပ္ေစခဲ့ပါတယ္။ AD- 1555 အေရာက္ မွာေတာ့ သုုိုုဟန္ဘြားကုုိ မင္းႀကီးရန္ေႏွာင္ လုုပ္ႀကံသတ္ျဖတ္ၿပီး သီေပါၿမိဳ႕ကုုိအပုုိင္စားတဲ့ သီေပါေစာ္ဘြား အုုန္းေဘာင္ခြန္မင္း ကုုိ နန္းတင္ၾကတယ္လုုိ႔ ျမန္မာ့မွန္နန္းက ဆုုိပါတယ္ အုုန္းေဘာင္သီေပါ လုုိ႔ေရးတခါ မွတ္ၾကျပန္ပါတယ္။

အုုန္းေဘာင္ဆုုိတာကေတာ့ သွ်မ္းလုုိ အြန္ပြန္းလုုိ႔ေခၚပါတယ္ အြန္ပြန္းဆုုိတာက လယ္ေတြကုုိ ေရသြင္းဖုုိ႔ နမၼတူျမစ္ကေန ေရသြယ္ယူကာ ျပန္လည္ျဖန္႔ေ၀တဲ့ ေရလြဲေျမာင္းအေသးေလးေတြကုုိ ဆုုိလုုိပါသည္။ သီေပါၿမိဳ႕သည္ တခ်ိန္က ဆန္ေရစပါး ေပါၾကြယ္၀ေသာ ေနရာျဖစ္သလုုိ ေရလြဲဆည္ေတြ အမ်ားအျပားႏွင့္ လယ္ယာစုုိက္ပ်ဳိး အုုပ္ခ်ဳပ္ေသာ ေစာ္ဘြားျဖစ္တာေၾကာင့္ သွ်မ္းတုုိ႔က အြန္ပြန္း စ၀္ဖွ လုုိ႔ေခၚပါတယ္ ဒါကုုိ ဗမာလူမ်ဳိးမ်ားက အုုန္းေဘာင္ ေစာ္ဘြား ေခၚဆုုိေရးမွတ္ခဲ့ၾကပါသည္။ ဒီလုုိနဲ႔ေခတ္အဆက္ဆက္ သွ်မ္းေစာ္ဘြားမ်ား အုုပ္ခ်ဳပ္လာခဲ့ရာ ...

AD- 1866 - Dec 13 သီေပါေစာ္ဘြားႀကီး ခြန္ၾကာထြန္း၏ သားေတာ္ ကေမၻာဇရ႒ မဟာ၀ံသ သိရီပ၀ရ သုဓမၼရာဇာ ဘြဲ႔ရ (၈၅) ဆက္ေျမာက္ ေစာ္ဘြားႀကီး အျဖစ္ကုုိ စ၀္ၾကာခိုင္ (ခ) စ၀္ခြန္ဆိုင္ သီေပါ ေစာ္ဘြား အျဖစ္ကုုိခံယူေလသည္။ 1889 ခုုႏွစ္မွာ ( C. I.E = Companion of the Order of tha Indian Empire ) ဆုုိကုုိရရွိခဲ့သည္။

AD- 1895 ခုုႏွစ္မွာ ေစာ္ဘြားႀကီး စ၀္ၾကာခုုိင္သည္ ေၾကးခ်ိန္ - ၄၇၇၉ ပိႆာ-၁၅ က်ပ္သား ၊ ေငြခ်ိန္ - ၂၆ ပိႆာ ၊ ေရႊခ်ိန္ - ၂ ပိႆာ-၂၅ က်ပ္- ၂ ပဲ ၊ စရိတ္ေတာ္ (ေငြဒဂၤါး) ၉၅၅၈ - က်ပ္- ၆ ပဲ ၊တို႔ျဖင့္ သြန္းေလာင္းပူေဇာ္ခဲ့ပါသည္။ ၁၂၆၄ - ခုႏွစ္တြင္ မဟာျမတ္မုနိ မကိုဋ္ေတာ္ကို တင္လွဴခဲ့ပါသည္။
မႏ ၱေလးၿမိဳ႕ မဟာျမတ္မုနိဘုရားႀကီးႏွင့္ ေနာင္ေတာ္ ညီေတာ္အျဖစ္ အနီးစပ္ဆုံး ပုံစံတူကူးယူ၍ ေျမတိုင္းအမတ္ႀကီး ဦးႀကိဳင္ကို ပန္းတဥ္း၀န္ခန္႔ကာ ဂႏၶကုဋိတိုက္ေတာ္၊ ျပာသာဒ္ စုလစ္မြန္းခၽြန္၊ အာရုံခံတန္ေဆာင္း တို႔ျဖင့္ ၁၂၅၇-ခု ၀ါဆိုလျပည့္ေက်ာ္ (၅) ရက္ေန႔တြင္ ေဆာက္လုပ္ၿပီးစီးခဲ့ပါသည္။

AD- 1924 ခုုႏွစ္ ၁၂၈၆ - ခု ကဆုန္လဆန္း (၆) ရက္ေန႔တြင္ တန္ေဆာင္းေတာ္ မီးေလာင္ကၽြမ္း၍ ရုပ္ပြားေတာ္ျမတ္မွာ အနည္းငယ္မီးခခဲ့ပါသည္။ သီေပါ အုန္းေဘာင္ ေလးၿမိဳ႕ဂိုဏ္းခ်ဳပ္ဆရာေတာ္ ဦးက၀ိ မေထရ္ျမတ္ႏွင့္ အရီးေတာ္ထိပ္ေခါင္တင္ ႀကီးမွဴးလ်က္ ျပည္သူျပည္သားမ်ား ေကာင္းမႈျဖင့္ ၁၂၈၉ - ခု ျပာသိုလျပည့္ေန႔တြင္ ျပန္လည္ျပဳျပင္ ၿပီးစီးခဲ့ပါသည္။

စ၀္ခ်ယ္ (1906 - 1928) စ၀္ခ်ယ္ကုုိ 1872 ခုုႏွစ္တြင္ဖြားျမင္ၿပီး သီေပါမင္း၏ ေခၚသီေပါမင္း၏ ေခၚ ဆုုိခ်က္အရ မန္းေလး ေရႊနန္းေတာ္တြင္ သြားေရာက္ေနထုုိင္ခဲ့သည္။ 1913 Apri (၈၆)ဆက္ေျမာက္ ကေမၻာဇရ႒ မဟာ၀ံသ မဟာရာဇာ ဘြဲ႕ခံ ေစာ္ဘြားႀကီး ဆာေစာခ်ယ္ အျဖစ္သုုိ႔ေရာက္ရွိသည္။
AD- 1923 ေစာ္ဘြားႀကီး စ၀္ခ်ယ္ ၏ေမြးေန႔ပြဲတြင္ ( C. I.E = Companion of the Order of tha Indian Empire ) ဆုုိကုုိရရွိခဲ့သည္။

စ၀္အုုံၾကာ(1928-1938) စ၀္ခ်ယ္ ႏွင့္ မဟာေဒ၀ီ စ၀္သီရိမာလာတုုိ႔၏ တဦးတည္းေသာ သား ( Rugby School ) (Brasennoso College Oxford ) 1917 BA 1922 (Ma) 1917 - 1919 (South Eastrn Agricultural )
1919 Dec မွာ ( Honorary Extea Assistant Commission for administrativ training မေကြးၿမဳိ႕မွာ တက္ေရာက္ခဲ့ပါသည္။ 1922 ခုုႏွစ္ စ၀္သုုႏၵ ၏သမီးေတာ္ မဟာေဒ၀ီ စ၀္လိ ႏွင့္ထိမ္းျမားသည္။

သီးေပါ ေစာ္ဘြား စ၀္ၾကာဆုိင္သည္သီေပါ ေစာ္ဘြားႀကီး စ၀္အုံၾကာႏွင္ ့ မဟာ ေဒ၀ီ တုိ႔မွ 1924 ဖြားျမင္ေတာ္မႈၿပီး ေမြးခ်င္းမ်ား ျဖစ္ၾကေသာ စ၀္ၾကာဆုန္၊ စ၀္မမ၊ စ၀္ၾကည္စု၊ စ၀္ယဥ္ႏုတုိ႔၏ ေမာင္အငယ္ဆုံး ျဖစ္သည္။1932 – 1935ေမၿမိဳ႕ ဂ်ဳိးဇက္ေက်ာင္းတြင္္ (St.Joseph) ပညာ သင္ၾကား၍1935 – 1941သွ်မ္း ခ်ိ႕စ္ေက်ာင္းတြင္၎( Shan Chief` School)။ 1941 ခႏွစ္တြင္ အေျခခံပညာ အထက္တန္းေမာင္ျမင္၍ အိႏိၵယႏုိင္ငံ တာဂ်ီလိန္ (St. Paul)၎ ဆက္လက္၍( Senior Cambridge)။ 1947 (January) သီေပါေစာ္ဘြားျဖစ္ကုိ ခံယူေလသည္။ 1949 (October) ထုိေနာက္ အေမရိကန္(Colorado) ပညာသင္ၾကား။ 1953 (Mining Engineer)။ 1953 (March) (Austria) (Inge)အင္ဂ်ီးႏွင့္ေတြ႕ဆုံ 1954 (January) စ၀္ၾကာဆုိင္သည္ အင္ဂ်ီး(Inge)ႏွင့္အတူ သီေပါ သုိ႔ျပန္လည္ ရာက္ရွိလာသည္။ အနာဂတ္ သွ်မ္းျပည္တြက္ ဆားရရွိရန္ ေဘာႀကိဳေဒသမွ ဆားထြက္ရွိသည့္ ေဒသတုိ႔ ကုိယ္တုိင္ ကြင္းဆင္း ေလ့လါ သုေတသန မ်ား ျပဳလုပ္ခဲ့သည္။

ေဘာ္ႀကဳိဘုရားပြဲတြင္ သွ်မ္းအမ်ဳိးသားမ်ားသည္ အေလါင္းအစား ခုံမင္းႏွစ္သက္သည္ကုိ ႀကိဳက္ႏွစ္သက္ျခင္းမရွိ၍ ေနာင္အႏွစ္ပြဲေတာ္ က်င္းပခ်ိန္တြင္ ေဘာ္ႀကဳိ ဘုရားပြဲေတာ္တြင္း အေလါင္းစားမ်ား ျပဳလုပ္ျခင္းမ်ား ပိတ္ပင္သည္ဟု သိရွိပါသည္။ ေစာ္ဘြားႀကီး စ၀္ၾကာဆုိင္သည္ သွ်မ္းအမ်ဳိးသားမ်ား ခ်စ္ခင္ေလးျခင္း ယုံၾကည္ကုိးစားခံရေသာ ေစာ္ဘြားတဦးျဖစ္သည္

1948 ခုႏွစ္ မုိင္းရႈးေစာ္ဘြား စ၀္မန္ဖ၏ ေနအိမ္တြင္ ေစာ္ဘြားႀကီးမ်ား တံခါးပိတ္အစည္းေ၀း၌ ပထမ အခ်က္ျဖစ္သည့္ သွ်မ္းျပည္ျပည္သူ႕ အစုိးရသုိ႔ အာဏာစြန္႕လႊတ္ေရးဆုိသည္ကုိ အားလုံးလုိလုိ လက္ခံခဲ့ၾကသည္။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆုိေသာ္ အိႏိၵယႏုိင္ငံ မဟာရာဂ်ာ ( ) ေစာ္ဘြားမ်ားသည္ ပင္၎တုိ႔၏ အာဏာကုိ အစုိးရထံသုိ႔ ေပးအပ္စြန္႔လႊတ္လုိက္ၿပီျဖစ္ ေသာေၾကာင့္ပင္။ ကမၻာႏွင့္ အ၀ွမ္းထူးျခားစြာ ျဖစ္ပ်က္ ေျပာင္းလဲေနေသာ ႏုိင္ငံေရး အေျခအေနကုိ မလြန္ဆန္ႏုိင္ေတာ့ဟုလည္းေ ၾကာင္းျပဳၾကသည္။

ဒုတိယ- အခ်က္ျဖစ္သည့္ ေလ်ာ္ေၾကးေငြယူရန္ မယူရန္ကုိ မႈ အျငင္းအခုံျဖစ္ခဲ့ၾက၏ ျပည္ထဲေရး၀န္ႀကီး စ၀္မန္ဖက ျဖစ္ႏုိင္လွ်င္ ေလ်ာ္ေၾကးေငြကို မယူရန္တင္ျပခဲ့ပါသည္။ ေနာင္ေသာအခါတြင္ သွ်မ္းျပည္၏ ျပည္သူလူထု သားစဥ္ေျမးဆက္တုိ႔ အေနျဖင့္ သွ်မ္းျပည္ႀကီးကုိ သွ်မ္းေစာ္ဘြားမ်ားက ေငြေၾကးျဖင့္ လဲလွယ္၍ ေရာင္းစားသြားခဲ့ၾကသည္ဟူေသာ သမုိင္းအမည္း စက္ႀကီးစြန္းထင္းက်န္ရစ္ ေနခဲ့မည္ ျဖစ္ေၾကာင္း ရွင္းလင္း တင္ျပခဲ့ေပသည္။ ထုိအဆုိတင္သြင္းခ်က္ကုိ သီေပါ ေစာ္ဘြား စ၀္ၾကာဆုိင္ႏွင့္ အခ်ဳိ႕ေသာ ေစာ္ဘြားငယ္ (နယ္ငယ္ေသာေစာ္ဘြားမ်ားကုိဆုိလုိသည္) မ်ားတဦး ႏွစ္ဦးခန္႔ကသာ ေထာက္ခံခဲ့ၾကပါသည္။

သီးေပါ ေစာ္ဘြား စ၀္ၾကာဆုိင္ႏွင့္ အင္ဂီ် တျဖစ္လည္း မဟာေဒဝီ စဝ္သုစႏီၵ သွ်မ္းမင္းသမီးေလး သူတို႕ ၂ေယာက္ရဲ႕ ဇတ္လမ္းေလးက.. တကယ့္ကို ပံုျပင္ဆန္ ၿပီး ၾကည္နူးဖြယ္..ေၾကကြဲဖြယ္ေတြ အတိနဲ႕ပါ။ အခ်ိန္က..၁၉၅၁ ခုႏွစ္။ ေကာ္လိုရာဒို ျပည္နယ္ရဲ႕ ဒန္ဗာ ဆိုတဲ့ၿမိဳ႕ေလးက Colorado School of Mines မွာ.. ေက်ာင္းလာတက္ၾကတဲ့..အာရွတိုက္သား မိုင္းအင္ဂ်င္နီယာ ေက်ာင္းသားေလး နဲ႕ exchange student အေနနဲ႕ ခဏ ေရာက္ေနတဲ့ ၾသစႀကီးယား နိုင္ငံသူေလး တို႕ ခ်စ္ခင္စံုမက္သြားၾကတဲ့.. သာမာန္ အခ်စ္ဇတ္လမ္းေလး တခုပါပဲ။

အင္ဂ်ီ ကုိ ၁၉၃၂ခုႏွစ္၊ ေဖေဖၚဝါရီလ ၂၃ရက္ေန႔တြင္ ၾသစႀတီးယားႏိုင္ငံ၊ Kärntenေဒသတြင္ ေမြးဖြါးခဲ့သည္။ ၆ႏွစ္သမီး အရြယ္တြင္ နာဇီက်ဴးေက်ာ္မႈကို ႀကံဳေတြ႔ခဲ့ရျပီး၊ သူမ၏ အေမကိုယ္တိုင္ နာဇီမ်ား၏ ဖမ္းဆီးမႈကို သံုးႀကိမ္ခံခဲ့ ရဖူးသည္။ ဒုတိယကမာၻစစ္အျပီး ၾသစႀတီးယားႏိုင္ငံမွာ မ်ားစြာ ခက္ခဲဆင္းရဲ လာေသာေၾကာင့္ အေမရိကန္တြင္ ပညာဆက္လက္ သင္ယူရန္ ဆံုးျဖတ္ခဲ့ျပီး ၁၉၅၁ခုႏွစ္တြင္ Fulbright ပညာသင္ဆုရရွိသူ ပထမဆံုးေသာ ၾသစႀတီးယားလူမ်ိဳး ျဖစ္လာခဲ့သည္။ အေမရိကန္ႏိုင္ငံ ေကာ္လိုရာဒို၊ အမ်ိဳးသမီး ေကာလိပ္တြင္ ပညာဆည္းပူးခဲ့သည္။ အဲဒီတုန္းက..ေက်ာင္းအုပ္ႀကီးကလြဲလို႕.. ဒီ အင္ဂ်င္နီယာ ေက်ာင္းသားေလးဟာ အာရွတိုက္က.. ဘုရင္ငယ္ေလး တပါး ဆိုတာ ဘယ္သူမွ မသိေစေအာင္..သူကိုယ္တိုင္က..သို၀ွက္ထားခဲ့တယ္တဲ့။ ေကာ္လိုရာဒိုတြင္ ပညာဆည္းပူးေနစဥ္ Colorado school of Mining မွ မိုင္းတူးအင္ဂ်င္နီယာ ေက်ာင္းသား သီေပါေစာ္ဘြား စဝ္ၾကာဆိုင္ႏွင့္ ဖူးစာဆံုခဲ့ၾကသည္။

၁၉၅၃-ခုႏွစ္တြင္ ေကာ္လိုရာဒိုရွိ သူငယ္ခ်င္းတစ္ဦးအိမ္တြင္ပင္ လက္ထပ္ခဲ့ၾကသည္။ သူတို႕ ၂ေယာက္ လက္ထပ္ၿပီးေတာ့.. အင္ဂ်ီက..ေယာင္ေနာက္ဆံထံုးပါ.. လိုက္လာခဲ့တယ္။ သူတို႕ သေဘာၤႀကီး ရန္ကုန္ ဆိပ္ကမ္းကို ကပ္ကာနီးလို႕ .. အလံေတြ ပု၀ါေတြ တရမ္းရမ္း..ဗံုေမာင္းသံ တညံညံ နဲ႕ ဆိပ္ကမ္းျပည့္ ႀကိဳေနၾကတဲ့ ရွမ္းလူမ်ိဳးေတြကို ျမင္ေတာ့မွ…. “There is something I have to tell you, my dear.” လို႕ ေျပာလိုက္တဲ့..ခင္ပြန္းသည္ရဲ႕ စကားအဆံုးမွာ… သူမဘ၀ဟာ အရွင္လတ္လတ္ကေနၿပီး.. မင္းသမီးတပါး ျဖစ္သြားခဲ့ၿပီး…ၿပိဳင္တည္းမွာပဲ..ရွဳပ္ေထြးလာနိုင္မဲ့ သူ႕ အနာဂါတ္ကိုလည္း အာရံုရမိလိုက္တယ္..လို႕.. အင္ဂီ်က လြမ္းဆြတ္ ထားပါတယ္။ သီေပါသို႔ ေရာက္ရွိၿပီး လအတန္ၾကာတြင္ တရားဝင္ရိုးရာ လက္ထပ္အခမ္းအနားကို က်င္းပခဲ့ၿပီး၊ ေဗဒင္နကၡတ္အရ မဟာေဒဝီ စဝ္သုစႏီၵ ဟူေသာ ရွမ္းအမည္ကို ရရွိခဲ့သည္။ သူတို႕ ေမာင္ႏွံ သီေပါ ေဟာ္နန္းကို ေရာက္တဲ့ အခ်ိန္ကစၿပီး..အဲဒီ နယ္တခြင္မွာ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲ ေရးေတြ ျဖစ္လာ ေတာ့တယ္။ စပ္ၾကာဆိုင္က..သူကိုယ္တိုင္ လူျဖစ္ခဲ့တဲ့ ေျမရွင္ပေဒသရာဇ္ စနစ္ႀကီး ကို ေျပာင္းလဲဖို႕ ႀကိဳးစားရင္း..

သူ႕ရဲ႕ ရွမ္းအမ်ိဳးသားေတြကို ဒီမုိကေရစီ စနစ္ဆီ လမ္းခင္းေပးခဲ့တယ္။ ေျမယာေတြ ကို ျပည္သူ႕ဆီ ျပန္ေရာက္ေအာင္ လုပ္ေပးခဲ့တယ္။ သူသင္ခဲ့တဲ့ ပညာေတြနဲ႕..ဒီေဒသ ရဲ႕ အသက္ေသြးေၾကာ..တြင္းထြက္ သယံဇာတေတြ ကို ေအာင္ေအာင္ျမင္ျမင္ ထုတ္ေဖာ္နိုင္ခဲ့တယ္။

ၾသစေၾတလ် နိုင္ငံက..ဘူမိေဗဒ ပညာရွင္ေတြ ငွားၿပီး တိုင္းတာ ရွာေဖြေရး ေတြကို အေကာင္းဆံုးအဆင့္ နဲ႕လုပ္တယ္..။ နိုင္ငံျခားက..မ်ိဳးစိတ္အသစ္ေတြ ၀ယ္ယူၿပီး.. စိုက္ပ်ိဳးေမြးျမဴေရးေတြကို..စက္မူ နည္းပညာေတြနဲ႕ ျမွင့္တင္ေပးခဲ့တယ္။ စဝ္သုစႏၵီသည္ အခ်ိန္အနည္းငယ္အတြင္း ဗမာ၊ ရွမ္း ဘာသာစကားမ်ားကို သင္ယူ တတ္ေျမာက္လာခဲ့ျပီး မိမိကိုယ္ကို ရွမ္းလူမ်ိဳး တစ္ဦးအျဖစ္ စတင္ခံယူလာခဲ့သည္သာကမ၊ သီေပါေဒသခံမ်ားကလည္း သူမအား ရွမ္းလူမ်ိဳး မဟာေဒဝီ တစ္ဦးအျဖစ္ လက္ခံလာၾကသည္။

ထို႔အျပင္ စဝ္သုေဒဝီသည္ ခင္ပြန္းျဖစ္သူႏွင့္ တြဲဖက္ကာ သီေပါေဒသ ဖြံၿဖိဳးတိုးတက္ေရး လုပ္ငန္းမ်ားတြင္ ပါဝင္ကူညီခဲ့ၿပီး သားဖြားေဆးခန္းႏွင့္ ဗမာ၊ အဂၤလိပ္၊ ရွမ္း ဘာသာသံုးမ်ိဳးျဖင့္ သင္ၾကားေသာ စာသင္ေက်ာင္း ကိုတည္ေထာင္ရင္း ကိုယ္တိုင္ လုပ္အားေပးခဲ့သည္။ မာယာရီ ႏွင့္ ကိႏၷရီ အမည္ရွိ သမီးႏွစ္ဦး ထြန္းကားခဲ့သည္။ အင္ဂ်ီ ကိုယ္တိုင္လည္း စာသင္ေက်ာင္းေတြနဲ႕ အမ်ိဳးသမီးက႑ ေတြကို ကိုယ္ဖိ ရင္ဖိ ေဆာင္ရြက္ခဲ့တယ္။ ဗမာလံုျခည္နဲ႕ ဆံထံုးနဲ႕ ေနထုိင္ ဆင္ယင္ခဲ့တဲ့ အင္ဂ်ီ တျဖစ္လဲ သုစႏၵီမင္းသမီးကို အားလံုးက.. အေလးထား ေလးစားခင္မင္ၾကတယ္။ အဲဒီ ရပ္ရြာေတြမွာဆို.. သူတို႕ ေမာင္ႏွံပံုကို ဘုရားစင္မွာတင္ၿပီး ကိုးကြယ္တာမ်ိဳးေတာင္ ရွိခဲ့တယ္တဲ့။

ဒါေပမဲ့.. လူေကာင္းလူေတာ္ ေတြကို ၀မ္းပမ္းတသာ ႀကိဳဆို လက္ခံေလ့ မရိွတဲ့..ဒီေျမ..ဒီေရ..ဒီထံုး.. ဒီအမုန္းေတြနဲ႕ အတူ ၁၉၆၂ ခု ႏွစ္ မတ္လ ရဲ႕ နိုင္ငံေရး မုန္တိုင္း ထဲမွာပဲ..ရန္ကုန္ၿမိဳ႕လႊတ္ေတာ္ညီလာခံ က အျပန္ ဘယ္မွာ ေပ်ာက္ဆံုး သြားမွန္း မသိတဲ့ သီေပါ ေစာ္ဘြား စပ္ၾကာဆိုင္ ကို ယေန႕ထက္ထိ ဘယ္သူမွ ျပန္မေတြ႕ၾကရေတာ့ပါဘူး။

အဲဒီ အခ်ိန္မွာ လူမမယ္ သမီး ၂ေယာက္နဲ႕ က်န္ခဲ့တဲ့ အင္ဂ်ီ ကို သီေပါ ေဟာ္မွာပဲ.. အေစာင့္အၾကပ္ ထူထပ္စြာ နဲ႕ အက်ယ္ခ်ဳပ္ ထားခဲ့တယ္။ ဘာကိုမွ မေၾကာက္တတ္ခဲ့တဲ့ အင္ဂ်ီ ကလည္း.. သူ႕ဆက္သြယ္နိုင္သမွ် အရာရွိ စစ္အာဏာပိုင္ မွန္သမွ် ထံ လိုက္လံ စံုစမ္းခဲ့ေပမဲ့.. “I am writing this secretly. I am being locked up in the army lockup at Ba Htoo Myo at Lawksawk… Miss you all. Conditions here are not clean. Hope to see you soon. Cheer up yourself! I am still OK. Love, Sao Kya Seng.” ဆိုတဲ႕ လွ်ိဳ႕၀ွက္စြာ ေရာက္လာတဲ့. စာေလးတေစာင္က လြဲလို႕.. ဘာသဲလြန္စ မွ မရခဲ့ေတာ့ဘူး။
၂ ႏွစ္ေလာက္.. အားမေလွ်ာ့တမ္း စံုစမ္း ေနခဲ့ရင္း.. ေနာက္ဆံုးမွာေတာ့. .သူ႕အတြက္ အႏၱရယ္ေတြ ၀ိုင္းေနတဲ့..တစိမ္းျပင္ျပင္ ျဖစ္လာတဲ့ အေျခအေနေတြေၾကာင့္.. ၾသစႀကီးယားသံရံုးရဲ႕ အကူအညီနဲ႕ သမီးေလး ၂ ေယာက္အတြက္ နိုင္ငံကူးလတ္မွတ္ အတု လုပ္ၿပီး ျမန္မာနိင္ငံထဲက..ခိုးထြက္ လာခဲ့ေတာ့တာ..ကေန႕အထိ..အခု စာအုပ္ကို ေရးသားျဖစ္တဲ့ အထိေပါ့။

သီေပါေစာ္ဘြားေစာ၀္ၾကာဆိုင္ဟာ.. ၁၉၆၂ခုႏွစ္ စစ္အာဏာ အသိမ္းမွာ တျခားေသာ.. တိုးတက္ ထက္ျမတ္တဲ့ တိုင္းရင္းသား ေခါင္းေဆာင္ မ်ားနည္းတူ.. လက္စေဖ်ာက္ ခံခဲ့ရၿပီးေနာက္ အင္ဂ်ီ တျဖစ္လဲ သုစႏၵီမင္းသမီးေလး ဟာသမီးငယ္ ႏွစ္ေယာက္ႏွစ္အတူ ျမန္မာျပည္မွ ထြက္ခြါလာခဲ့ရပါသည္။ ၾသစၾကီးယားနိုင္ငံ ဗီယင္နာျမိဳ႕Schloss Laudon ဆိုတဲ့ ဇိမ္ခံ ေဟာ္တယ္ႀကီး တခုရဲ႕ ဧည့္ခန္းထဲကို ေနာက္ဆံုးေသာ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ေတြ.. နာက်ည္းမူေတြ နဲ႕ အတူ သမီးေလး ၂ေယာက္ကို လက္ဆြဲျပီး ေဟာ္တည္ေရွ႕ မ်က္ခင္းစိမ္းစိမ္းကုိ ျဖတ္၍ အထဲသုိ႔ ၀င္လာတဲ့.. အမ်ိဳးသမီးငယ္ တေယာက္ အဲဒီ အမ်ိဳးသမီးကေတာ့..တခ်ိန္တုန္းက.. ရပ္ရြာလူထု က..ခ်စ္ခင္ေလးစားခဲ့ၾကတဲ့.. ရွမ္းမင္းသမီးတပါး ျဖစ္ခဲ့တဲ့ ..ၾသစႀကီးယားနိုင္ငံသူ အင္ဂ်ီ ျဖစ္ျပီး.. သူလက္ဆြဲလာတဲ့ ကေလး ၂ေယာက္ကေတာ့.. ကိႏၵရာ နဲ႕ အမရာ (ကိႏၵရီ နဲ႕ မာယာရီ) ဆိုတဲ့ ရွမ္း-ၾသစႀကီးယန္း ကျပား သမီးေလး ၂ေယာက္ပါ။ သူတို႕ ေတြ႕ဖို႕ ႀကိဳးစားခဲ့တဲ့ သူကေတာ့.. လန္ဒန္ျမိဳ႕မွာ ဇိမ္ခံ ရင္း ..ေဆးကုဖို႕ ေရာက္ေနတဲ့..ျမန္မာျပည္က..ေခါင္းေဆာင္ႀကီး ဦးေန၀င္း (ျမန္မာ့ဆုိရွယ္လစ္ လမ္းစဥ္ပါတီ ဥကၠဌ) ျဖစ္ပါသည္။ အျဖစ္အပ်က္ေတြက..ဆယ္စုႏွစ္ ၾကာေနၿပီ ျဖစ္ေပမဲ့.. အင္ဂ်ီ မွာ..သူ႕ခင္ပြန္းသည္ရဲ႕ ကံၾကမၼာ ဘယ္လို အဆံုးသပ္ခဲ့ရတယ္ ဆိုတာ..သိဖို႕အတြက္..ဇြဲမေလ်ာ့ပဲ ေတာက္ေလွ်ာက္ ႀကိဳးစားေနခဲ့တယ္။ အခုလည္း.. သတၱိေတြ အျပည့္နဲ႕ လူကိုယ္တိုင္ မ်က္ႏွာခ်င္းဆိုင္ ေမးဖို႕..သူ ေရာက္လာခဲ့ျပန္တယ္။

ဒါေပမဲ့..အခန္းထဲက..ထြက္မလာတဲ့..တာ၀န္ရွိသူၾကီးက.. သူ႕ဇနီး ေဒၚခင္ေမသန္းကို လႊတ္ၿပီး..စပ္ၾကာဆိုင္ မေသေသးပါဘူး..က်န္းက်န္းမာမာ ရွိေနပါတယ္ လို႕.. အေျဖေပးလိုက္ပါတယ္။ ဒီအေျဖ စကားက..အေျခအျမစ္မရွိ သလို ဘယ္ကိုမွ ဆက္သြားစရာလည္း မရွိေတာ့တဲ့.. ငရဲကလာတဲ့ အလိမ္အညာ လမ္းဆံုးစကားတခုသာ ျဖစ္တယ္ဆိုတာ..သူသိေပမဲ့.. အခု ထက္ထိလည္း..သူ႕ခင္ပြန္း အေလာင္း ကို မေတြ႕ခဲ့ရ။ တကယ္ေတာ့.. ငယ္ရြယ္ ထက္ျမတ္တဲ့ သီေပါ ေစာ္ဘြား စပ္ၾကာဆိုင္ ဟာ.. ၁၉၆၂ ခုႏွစ္ စစ္အာဏာ အသိမ္းမွာ တျခားေသာ.. တိုးတက္ ထက္ျမတ္တဲ့ တိုင္းရင္းသားေခါင္းေဆာင္ မ်ားနည္းတူ.. လက္စေဖ်ာက္ ခံခဲ့ရတာပါ။ ဒီစာအုပ္ကုိ ဒုတိယ အိမ္ေထာင္ျဖစ္တဲ့ ခင္ပြန္းသည္ရဲ႕ အားေပးတိုက္တြန္းမူ နဲ႕ ေရးသားထုတ္ေ၀ ခဲ့တာျဖစ္ျပီး..အလင္းေရာင္ ေပ်ာက္ကြယ္ရင္း..ေမွာင္စျပဳေနတဲ့ ဗမာျပည္ရဲ႕ ဖိႏွိပ္ကန္႕သတ္မူေတြကို ကမၻာက သိေအာင္..ေနာက္..သူ႕ခင္ပြန္းစပ္ၾကာဆိုင္ ရဲ႕ သူ႕ေျမသူ႕ေရ အေပၚ တာ၀န္ေက်ခဲ့ပံု.. နိုင္ငံေရး အျမင္က်ယ္ခဲ့ပံုေတြ..လူသားဆန္ခဲ့ပံုေတြကို မွတ္တင္းတင္ ရစ္ဖို႕ပါလို႕ ဆိုထားပါတယ္။

ဒီစာအုပ္ကို ၁၉၉၄ မွာ ဟာ၀ိုင္ယီတကၠသိုလ္ စာအုပ္တိုက္က..ပုံႏွိပ္ခဲ့ပါတယ္။ စာအုပ္ရဲ႕ အတြင္းအဖံုးမွာ အေမရိကန္မွာ အေျခခ် ေနထိုင္ေနတဲ့.. စာေရးသူ -အျငိမ္းစားေက်ာင္းဆရာမ ႀကီး အင္ဂ်ီရဲ႕ မဟာနဖူး ဆံထံုး ျမင့္ျမင့္ႀကီးနဲ႕ ဓါတ္ပံု ကို ၾကက္သေရ ရွိစြာ ျမင္ရနိုင္ပါတယ္။ Burma lifeline ဆိုတဲ့ ေဖာင္ေဒးရွင္းတခုကိုလည္း အင္ဂ်ီနဲ႕ သူ႕ဒုတိယခင္ပြန္းက မတည္ဖြဲ႕စည္းထားတယ္လို႕ သိရပါတယ္။

သွ်မ္းနီလူငယ္
ref:ရွမ္းသတင္း

Recorder's Court on Sule Pagoda Road

Recorder's Court on Sule Pagoda Road, with the Sule Pagoda at the far end, Rangoon, 1868. Photographer: J. Jackson.

Aung San

ေက်ာင္းသားဘ၀
=========

ကၽြန္ေတာ္၏ မိခင္ဘခင္ႏွစ္ဦးစလံုးမွာ ဥာဏ္ေကာင္းေသာ အမ်ိဳး ျဖစ္ေလသည္။ ကၽြန္ေတာ္၏ ဘခင္သည္ ေရွ႕ေန စာေမးပြဲ တြင္ ဗမာတျပည္လံုး တတိယစြဲခဲ့ေလသည္...။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ ညီအစ္ကိုအားလံုးလည္း ဥာဏ္ေကာင္း ၾကသည္။ သို႔ေသာ္ ဒုတိယအစ္ကိုႀကီး ကား စာသင္အထူးပ်င္းလွ၍ အျခားညီအစ္ကို မ်ားကဲ့သို႔ ေပါက္ေပါက္ေရာက္ေရာက္ ပညာ မတတ္ေပ။ ကၽြန္ေတာ္၏ အစ္ကိုမ်ား၊ ၀မ္းကြဲအစ္ကိုမ်ား၊ ဦးေလးမ်ား မွာ မိမိတို႔ဆုိင္ရာ ေက်ာင္းစာေမးပြဲမ်ားတြင္ ထိပ္တန္းက်က် ေအာင္ျမင္ၾကသူမ်ားခ်ည္း ျဖစ္ေလသည္။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔၏ မိဘမ်ားသည္ ပညာကိုလည္း အထူးလိုလားသည္။ ကၽြန္ေတာ္၏ အစ္ကုိ မ်ားကို ငါးႏွစ္သားအရြယ္မွစ၍ ေက်ာင္းထားခဲ့ေလသည္။

ကၽြန္ေတာ္တစ္ေယာက္ သာ အငယ္ဆံုးျဖစ္၍ အလိုလိုက္ကာထားသျဖင့္ အသက္၈ႏွစ္ေရာက္မွသာလွ်င္ ေက်ာင္းစ ေနရေပသည္။ ကၽြန္ေတာ္ ေက်ာင္းေနလာရင္း ေျပာျပရဦးမည္။ ကၽြန္ေတာ္၏ အထက္ အစ္ကို ကိုေအာင္သန္း အား ျမန္မာ ၆တန္းတြင္ ရွိသည္။ ကၽြန္ေတာ္မွာ အသက္ ၈ႏွစ္ထဲ ေရာက္ေသာ္လည္း ေက်ာင္း တြင္ မေနရေသးေခ်။ ရွင္ျပဳအခမ္းအနားျဖင့္ ကိုေအာင္းသန္းတုိ႔ ရွင္ေလာငး္ဆင္ေသာအခါ ကၽြန္ေတာ္ လည္း ရွင္ေလာင္းဆင္းေသာအခါ ကၽြန္ေတာ္လည္း ရွင္ေလာင္းျဖစ္ခ်င္သျဖင္႔ မိခင္အား ပူဆာ ေလသည္။ ထုိအခါ မိခင္က ရွင္ေလာင္းလုပ္တဲ့ သူသည္ စာတတ္မွ ျဖစ္သည္ဟု ေျပာျပသျဖင့္ ေက်ာင္းေန ပါေတာ့မည္ ဟု ဂတိေပးကာ ထုိတြင္မွ ေက်ာင္းစေန ျဖစ္ေလသည္။

တန္းေက်ာ္တက္ခဲ့ရျပန္သျဖင့္ ေလးႏွစ္ႏွင့္ ၁၀တန္း ေအာင္ျငမ္သည္။ အဂၤလိပ္၊ ျမန္မာသတၱမတန္း စာေမးပြဲ တြင္ ဗမာတျပည္လံုး န၀မ စြဲခဲ့၍ အထက္တန္း စေကာလားရွစ္ ရခဲ့သည္။ ဗုဒၶဘာသာေက်ာင္းႏွင့္ အမ်ိဳးသား ေက်ာင္းမ်ား တြင္ ပဌမစြဲခဲ့၍ ဦးေရႊခုိဆု ကို ရရွိခဲ့ၿပီးသည္ေနာက္၊ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္တြင္ ၆ႏွစ္ခြဲမွ် ေနခဲ့ သည္။ ႏိုင္ငံေရး စိတ္သန္မႈေၾကာင့္ ေက်ာင္းစာမ်ားကို မေလ့က်က္သျဖင့္ (ဘီေအ) အထက္တန္း အထိေအာင္ရုံသာ ေအာင္ခဲ့သည္။

(ဘီေအ) အထက္တန္းႏွစ္တြင္ ေက်ာင္းသား သပိတ္ေခါင္းေဆာင္တစ္ဦး ျဖစ္၍ အလုပ္ရႈပ္သျဖင့္ (ဘီေအ) စာေမးပြဲ တစ္ႏွစ္မေျဖပဲ ေနခဲ့ရသည္။ ေနာက္ (ဘီအယ္လ္) အတန္းကို တက္ခဲ့သည္ အတန္းလည္း မွန္မွန္မတတ္ စာအုပ္လည္း မရွိ မွတ္စုလည္း မထား။ စာလည္း မၾကည့္ မိမိစိတ္သန္ရာ ႏိုင္ငံေရးကိုသာ လုိက္စားသျဖင့္ (ဘီအယ္လ္) ပထမႏွစ္စာေမးပြဲတြင္ က်ရႈံးေလသည္။ ဤကား ကၽြန္ေတာ္တစ္သက္တြင္ လိုက္စားသျဖင့္ စာေမးပြဲပထမဆံုးႏွင့္ေနာက္ဆံုး က်ရႈံး ျခင္းပင္ ျဖစ္ေပသည္။

က်ရႈံးေသာ္လညး္ ဥပေဒရာဇ၀င္ျဖစ္ေသာ ပထမေမးခြန္းစာတြင္ ကၽြန္ေတာ္ ပထမရခဲ့သည္။ ဒုတိယ (ဘီအယ္လ္)ႏွစ္တြင္ ႏွစ္ေစ့ေအာင္ ကၽြန္ေတာ္ မေန ေတာ့ေပ။ ဥေရာပတုိက္တြင္ ျမဴးနစ္စာခ်ဳပ္မခ်ဳပ္ဆိုမီ စစ္ျဖစ္မတတ္အေျခအေနႏွင့္ ဗမာ ျပည္တြင္ အဓိကရုဏ္း အေျခအေနမ်ားကို ေထာက္ဆ၍ တုိင္းျပည္ အတြက္ ကိုယ္ထိ လက္ေရာက္လုပ္ကိုင္ရန္ ေက်ာင္းမွ ႏွစ္၀က္တြင္ ထြက္၍ သခင္ဘ၀သို႔ ေျပာင္းခဲ့သည္။ ျမန္မာစာသင္ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းေနရစဥ္က ကၽြန္ေတာ္ အထူးမေပ်ာ္ႏိုင္သည့္ အခ်က္ တခ်က္ ရွိေလသည္။ ထုိအခ်က္မွာ ကစားခုန္ျခင္း၊ ကေလးဘ၀သစ္ပင္တက္၊ ေရကူးအလုပ္မ်ိဳး ပိတ္ပင္ျခင္းပင္ ျဖစ္ေလသည္။ ဤအခ်က္တြင္ ကၽြန္ေတာ္တို႔ မိဘမ်ားလည္း တစ္သေဘာ တည္းေလာက္ပင္ ရွိသည္။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔မွာ သစ္ပင္ တက္ျခင္း၊ ေရကူးျခင္း စေသာ ကိုယ္လက္ က်န္းမာ က်င္လည္မႈကို ေလ့လာခြင့္မရ၊ သစ္ပင္ တက္သည္ကို ျမင္လွ်င္ အဆိုအမည္ခံရသည္။

ေရကူးသည္ကိုျမင္လွ်င္ အရုိက္ခံရသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ယေန႔အထိ ကၽြန္ေတာ္မွာ ဥာဏ္ပညာ မွ အခြင့္ အလမ္း ရခဲ့ ၍ ေပါက္ေျမာက္ခဲ့သေလာက္ ကိုယ္လက္က်န္းမာက်င္လည္ေရးတြင္ အခြင့္အလမ္း မရခဲ့၍ မ်ားစြာ ခ်ိဳ႕ယြင္းေနေပသည္။ ေရနံေခ်ာင္းအမ်ိဳးသား ေက်ာင္းေနစဥ္ ကလည္း အခြင့္အလမ္းမရခဲ့၊ မရခဲ့သည္မွာ အမ်ိဳးသားေက်ာင္းျဖစ္သည့္အတုိင္း၊ ဆင္းရဲ သျဖင့္ ကစားခုန္စား၊ ေလ့က်င့္ရာေနရာ၊ ကိရိယာ၊ တန္ဆာပလာမ်ား မထားႏိုင္၍ပင္ ျဖစ္သည္။ ဗမာျပည္တြင္ ဘုန္းႀကီးမ်ားႏွင့္ ေရွးလူႀကီးမ်ား၏ အခ်ိဳ႕ အယူအဆမ်ားကို ေခတ္ႏွင့္ေလ်ာ္ေအာင္ ျပဳျပင္သင့္ေပသည္။ သို႔မဟုတ္လွ်င္ ဗမာျပည္ႏွင့္ ဗမာလူမ်ိဳး တို႔ အေျခေနသည္ တိုးတက္သင့္သေလာက္ တိုးတက္မည္ မဟုတ္ေခ်။

ပညာဆိုသည္မွာ စာအုပ္စာတမ္းတတ္၍ စာသိမႈကို ပညာဟု မဆိုေပ။ ပညာသည္ "အတိုင္းအဆမထင္" အလြန္ က်ယ္ေျပာ နက္နဲ လွေပသည္။ ကမၻာရွိ စာအုပ္အားလံုးပင္လွ်င္ ပညာအားလံုးကို ေလာကျပင္က်ယ္ တည္းဟူေသာ ေက်ာင္းႀကီး၌ ကၽြႏ္ုပ္တို႔သည္ ပုခက္ တြင္းမွ ေျမႀကီးထဲသို႔ ေရာက္သည္ အထိ ပညာသင္သားမ်ား ျဖစ္ေနၾကေစသည္။ ထို႕ေႀကာင့္ ပညာသင္ႀကားမႈသည္ အမွန္စင္စစ္အားျဖင့္ လူ၏ တသက္ပန္တြင္ ကုန္ဆုံးသည္ဟု မဆိုႏိုင္ ေပ။

ပညာတတ္သူသည္ ေလာကရိွအရာရာကို အခြင့္အလမး္လိုက္ ဆင္ျခင္သုံးသပ္ႏိုင္စြမ္း ေသာ ဥာဏ္အားလုံး ကို၄င္း၊ မိမ္ဥာဏ္အျမင္အရစိတ္ေန စိတ္ထား ဓိတ္ဓါတ္ကို၄င္း၊ (Emotion of The Education) ျပဳျပင္ျပဳစုစီမံထားခဲ့သူသာလွ်င္ ျဖစ္သည္။ ဘီေအပင္ ေအာင္ေစကာမူ၊ ပါရဂူဘြဲ႕ႀကီး ပင္ရေစကာမူ၊ ပညာဆိုေသာ သဘာ၀အဓိပၸါယ္ကို ေကာင္းစြာ သုံးသပ္ နားလည္းျခင္းမရိွခဲ့ေသာ္ တကယ္ အရာမေရာက္ အသုံးမ၀င္ေပ။ ပညာသည္ စာအုပ္ မ်ားထဲ၌သာရိွသည္မဟုတ္ စာအုပ္ေက်ာ္၍ ျမင္စြမ္းႏိုင္ျခင္းကို ေဆာင္ႏိုင္ရေပမည္။ ပညာသည္ လူ၏ဥာဏ္မ်ားကို တိုးတက္ေစရမည္။ လူထု၏ ဆႏၵအားလုပ္အားကို ႏူးညႊတ္ေစ ရမည္။ ရာဇ၀င္သိရုံသမဟုတ္၊ ရာဇ၀င္ကို ဖန္တီးေစရမည္။ ေလာကဓါတ္ပညာ ကို သိရုံသာ မဟုတ္၊ ေလာကဓါတ္ပညာကို တိုးခ်ဲ႕ႏိုင္ရမည္။

ပထမပညာကို သိရုံသာမဟုတ္၊ ေျမသစ္၊ ေရသစ္၊ ေတာေတာင္တို႕ကို ရွာေဖြစုံစမ္းႏိုင္စြမ္းရိွေစရမည္။ ေလာကအေႀကာင္းကို နားလည္ေစရုံသာမဟုတ္သည့္ ထက္ေကာင္းေသာေလာကကို ဖန္ဆင္း ႏိုင္ေစရမည္။ ဤကားပညာ၏ သရုပ္အက်ဥ္းမွ်ပင္တည္း။ ပညာသည္ ကာလ၊ ေဒသ၊ ပေယာဂႏွင့္ ယွဥ္ရ မည့္ပညာတြင္ သညာလည္းပါသည္။ ဥာဏ္ႏွင့္လည္း ယွဥ္ရမည္။ ဥာဏ္ခ်မ္းသာ တိုးတက္ ၍"သညာ" မရိွပါမူလည္း ဤမွ်ပိုမိုဆန္းက်ယ္ အေျပာက်ယ္လွေသာ ေခတ္သစ္အေႀကာင္းကို နားမလညႏိုင္ေပ။

ေလာကဓါတ္ပညာကို အတတ္မသိဘဲ ေလာကဓါတ္ပညာဥာဏ္ကိုသုံးလွ်င္ ေလာကဓါတ္ပညာ၏ တန္ဘိုးကို ဒင္ျပည့္မသုံးႏိုင္ေပ။ တိုင္းျပည္အေျခအေန၊ ျပႆနာ၊ ေခတ္၏ အေျခအေနႏွင့္ မယွဥပါမူ တိုင္းျပည္ ေထာင္ျခင္း ေခတ္ျပင္ျခင္းမျပဳႏိုင္ေပ။ ေမြးကတည္းက ေသသည့္ အထိ အယူ၀ါဒ အေျပာင္းအလ ဲမရိွသူသည္ ပညတ္သည္ဟု မဆိုႏိုင္ေပ၊ လူတစ္ေယာက္၏ သက္တမ္းတြင္ အစပထမက သိျမင္လာေသာ စိတ္ေနစိတ္ထား၀ါဒတို႕သည္ အမွန္ခ်ည္းမဟုတ္၊ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲရမည့္သာတည္။

ယေန႕အယူအဆႏွင့္ နက္ျဖန္အယူအဆတို႕မွာ တူခ်င္မွတူေပမည္။ အမွန္ကား လူတစ္ဦး၏ တစ္ဘ၀တြင္ ကၽြႏု္ပ္တုိ႕သည္ အယူ၀ါဒေျပာင္းလဲျခင္းမ်ားကို ေတြ႕ေသာအခါ ထိုလူသည္သမာဓိ မတည္ ေရွ႕ေနာက္ မညီ ဟု ထင္မွတ္မွားေလသည္။ သမာဓိမတည္ျခင္းသည္ ကိုယ္က်င့္တရားေဖာက္ လႊဲ၊ ေဖာက္ျပန္ျဖစ္ျခင္း ေပတည္။ ၀ါဒေျပာင္းမႈမွာ ဥာဏ္အျမင္၏ေျပာင္းလဲမႈေႀကာင့္ သမာဓိမတည္ ျခင္းမဟုတ္ေပ၊ တနည္း တိုးတက္ျခင္း ေပတည္း။

အမွန္အားျဖင့္ သမာဓိဆိုေသာစကားကို နက္နက္နဲနဲဆင္ျခင္လွ်င္ ေလာကရိွ လူအေပါင္းတို႕မွာ သမာဓိလက္ကိုင္ရရိွသူ ရိွေပသည္။ သမာဓိဆိုသည္မွာ ေလာက၏အေကာင္းအဆိုး၊ အက်ိဳးအျဖစ္ အပ်က္၊ သနစ္စုံကိုပိုင္းျခားထင္ထင္သိျမင္၍ ဆင္းရဲလည္း၀မ္းမနည္း၊ ခ်မ္းသာလည္း ၀မ္းမသာ၊ ပကတိစိတ္ထား ဥာဏ္အျမင္အရ လူခ်ီးမြမ္း၊ လူကဲ့ရဲ႕မႈ ေဘးဒုကၡအႏၱရာယ္တို႕ကို မထိတ္မလန္႕ တမတ္တည္း တည္ျငိမ္စြာ ရိွျခင္းကို ဆိုေလသည္။

ဘုရားအစရိွေသာ သူေတာ္ေကာင္းတို႕၏ စိတ္တည္ေနပုံမ်ိဳးတည္း။ သုိ႕ျဖစ္ရာ သာမန္ကိုယ့္က်င့္အမူအရာ ဘမ္းျပ တည္ျငိမ္မႈကို လူအေပါင္း က သမာဓိ ဟု လူမ်ားေျပာစမွတ္ျပဳႀကေလသည္။ အမွန္စင္စစ္ကား-ထိုဘမ္းျပ တည္ျငိမ္မႈ ေနာက္တြင္ မည္မွ် အတြင္း ေဖာက္လႊဲေဖာက္ျပန္မႈမ်ား တိုးပြားမ်ားျပားသည္ကို လူအေပါင္း တို႕ မစဥ္းစားမိႀကေခ်။ ကၽြန္ေတာ္သည္ ဣေျႏၽၵႀကီး၍ မ်က္ႏွာထားအလြန္တည္သူ တေယာက္ ဟု အသိအမွတ္အျပဳခံရေလ သည္။ ကၽြန္ေတာ္၏ကိုယ္အမူအရာ စိတ္ထားသရုပ္တို႕သည္ ေဖာက္လႊဲ ေဖာက္ျပန္ သေဘာကို မျပေပ။ သို႕ေသာ္အကယ္ပင္ ကၽြန္ေတာ္သည္သမာဓိရိွ၏။ မည္မွ် သမာဓိ တရားကို ပိုင္ဆိုင္ေပသ နည္း။ ကၽြန္ေတာ္သာလွ်င္ အသိဆုံးျဖစ္ေပသည္။ ကၽြန္ေတာ္၏ အတြင္း လႈပ္ရွားမႈတို႕ကို ဤစာအုပ္ ကိုဖတ္ရင္းဖတ္ရင္း ေတြ႕ျမင္ႀကရေပလိမ့္မည္။

ကၽြန္ေတာ္ ၏ အတြင္းလႈပ္ရွားမႈမ်ားကား သမာဓိတရား ကို လုံး၀မပိုင္ဆိုင္ေသးျခင္း၏ အမွတ္လကၡဏာ ပင္တည္း။ ယခုလည္း ကၽြန္ေတာ္သမာဓိတရားကို ပိုင္ျပီေလာ။ လုံး၀မပိုင္ဆိုင္ေသးေပ။ ထို႕ ေႀကာင့္ လူတိုင္း ပိုင္ဆိုင္ျခင္း မရိွေသးေသာ သမာဓိတရားကို စကားလုပ္မဆိုႀကပါႏွင့္ဦး။ လူတစ္ေယာက္ ဥာဏ္အျမင္ လႈပ္ရွား ေျပာင္းလဲ မူ၀ါဒေျပာင္းလဲမႈကို သမာဓိမတည္ ဟု တံဆိပ္ အရိုက္ မေစာသင့္ေပ။
ဥပမာ အားျဖင့္ လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္မ်ားက အရွင္အာဒိစၥ၀ံသဆိုေသာ ကိုယ္ေတာ္အား သာသနာေတာ္တြင္ ဘိကၡဴနီမမ်ား ရိွသင့္သည္ဟု စာအုပ္တအုပ္ ေရးသားမႈေႀကာင့္ ၀ိုင္းပယ္ႀက၏။ သပိတ္ေမွာက္ႀက၏။ အမွန္ကား သူ၏ေျပာင္းလဲမႈသည္ မွားခ်င္လည္းမွားေပမည္။ သုိ႕ေသာ္လည္း ပုထုဇဥ္တို႕၏ ဂတိ အလားျဖင့္ အမွားမရိွသူ မရိွ။ အမွားသိမွ အမွန္ျမင္ေလသည္။ အမွားတခါလုပ္မိ လွ်င္ အမွားႏွစ္ခါ လုပ္မိေသာ အခါ မွန္လာေပလိမ့္မည္။

သို႕ေသာ္လည္း မွားပင္မွားေစကာမူ၊ မိမိဥာဏ္အျမင္အေလွ်ာက္ေျပာင္းလဲမႈမွာ ရိွအပ္သည္သာ တည္၊ ေလွနံဓါးထစ္ ဆိုေသာ အလုပ္အေျပာအေတြးတို႕မွာပညာ၏ အဓိပၸါယ္ဆန္႕က်င္ဘက္ေပ တည္း။
ဗုဒၶေဂါတမ သည္ သဗၺညဴတ ေရႊဥာဏ္ေတာ္ကို ေျခာက္ႏွစ္တိုင္တိုင္ အမွားအမ်ိဳးမ်ိဳးကို ေက်ာ္ကာ ရွာေဖြ ေတြ႕ရိွ ခဲ့ေလသည္။ ထိုဥာဏ္ေတာ္ရွာေဖြရန္ စိတ္ပိုင္းျဖတ္ေသာအစ၌ သိဒၶတၳမင္းသားသည္ မိမိ ဥာဏ္အျမင္ အရ အႏုမာနမ်က္ရမ္းဆ၍ ေျပာင္းလဲမႈရိွလာေလသည္။

အလွယ္လွယ္အေျပာင္း ေျပာင္းအေသာင္းမကေသာ ေမာင္းမမိႆံေခၽြရံ ပရိသတ္တို႕ႏွင့္တကြ၊ နန္းသုံး ေဆာင္၀ယ္ မင္းစည္းစိမ္ ကို စြန္႕ပယ္၍ ေသာင္မျမင္ကမ္းမျမင္ ရေသ့၊ ရဟန္းအသြင္ေလ်ာ္ေတသကၤန္း တို႕ ၀တ္ဆင္၍ "ဘိကၡဴနီသီေလာတိယာစနသီေလာတီ ဘိကၡဴ"ဟူသည္ႏွင့္အညီ၊ သူေတာင္းစားဘ၀မ်ိဳးသို႕ ေျပာင္းလဲမႈ သည္ သာမန္ပကတိ မ်က္စိအားျဖင့္ႀကည့္လွ်င္ ရူးသည္မိုက္သည္ဟု ဆိုရေပမည္။ မိမိ၏ မင္းစိတ္ မင္း၀ါဒကို ဆန္းက်ယ္ေသာ ေလာကစိတ္၊ ေလာက၀ါဒ အား ဤသုိ႕ေျပင္းလြဲခဲ့ေလသည္။

ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း
မွတ္ခ်က္-မူရင္းသတ္ပုံအတိုင္း။

ဆယ္ေက်ာ္သက္ မိန္းကေလးတစ္စု(၁၈၉၀?)`

``ျမန္မာေလဒီ(၁၉၀၀ နွစ္မ်ား)`

မိန္းကေလးတစ္စုနွင့္ ကိုယ္ရံေတာ္(၁၈၈၀)``